Grunngiving

Det vart i går meldt at ein kjend forskar vert fjerna frå stillinga si hjå SSB. Kunngjeringa kjem etter at det i ei tid har vore usemje mellom denne forskaren og leiinga om det faglege strategivalet til etaten, mellom anna relatert til val av statistiske modellar (bl.a. Dag og Tid, 27. januar 2017). Forskaren og fleire andre toppforskarar har ropt varsku om at SSB-leiinga sitt omorganiseringshastverk kan føre til at viktige statistiske modellar tilpassa det norske samfunnet går tapt (bl.a. Aftenposten, 19. april 2017). Den offisielle grunngjevinga for fjerninga av forskaren er at han har få eller ingen publiseringar på høgt fagleg nivå. For dei av oss som kjenner SSBs strategidokument der det mellom anna vert heva fram at byrået skal produsere «relevant forskning og analyse», er det ikkje til å unngå at ein stussar over at ei slik grunngjeving vert nytta. Den aktuelle forskaren har nemleg utmerkt seg nettopp gjennom å produsere «relevant forskning og analyse». Publiseringane hans har faktisk vore så relevante at han som éin av svært få har skapt seg eit namn gjennom jobben i SSB. At eit byråkratisk tellekantsystem skal vektast tyngre enn oppfylling av SSB sin eigen strategi kan vere vanskeleg å forstå.
Akademisk fridom er ein viktig norsk verdi. Meiningsbryting er positivt og bidreg til utvikling og ny kunnskap. Det er ikkje til å undrast over at mange leiarar vert freista til å fjerne opposisjon og motstand. Det er meir komfortabelt slik. Men kloke leiarar veit at det er nettopp dei avvikande syna og dei sterke røystene som skaper ny kunnskap og utvikling. Kunnskap og fagleg usemje skal dyrkast fram – ikkje gøymast bort eller kjempast ned. Leiinga i SSB har tidlegare sagt at dei eigentleg ikkje ynskjer den kunnskapen som forskaren har forska fram. Leiinga har også sagt at det er hennar oppgåve å avgrense kva statistikk og informasjon politikarar og folkevalde skal få tilgang til, m.a. i Dagens Næringsliv, 23. mars 2017. Når personar som har eit anna syn enn leiinga vert fjerna under ei bekvemmeleg grunngjeving, er det noko som bør takast på høgste alvor – særleg på det bakteppet som eksisterer i SSB. Eg ber statsråden kommentere om ho er komfortabel med at leiinga i Noregs mektigaste statistikkbyrå ser på det som oppgåva si å hindre at nokon typar kunnskap vert produsert og at det no er tvil rundt om medarbeidarar vert straffa for ikkje å dele leiinga sitt syn i faglege spørsmål.