Bakgrunn
I 1962 vedtok Stortinget
utbygging av Røldal-Suldal kraftanlegg for å sikre nok kraft til
industriutvikling på Vestlandet. Stortingsvedtaket bygde på at konsesjonstida
berre gjaldt i 60 år, fram til utgangen av 2022. Då skulle heile
anlegget falle tilbake til staten, og vertskommunane skulle få inntil
éin tredjedel av kraftverdien, jamfør heimfallslova frå 1909.
Som kjent blei denne
delen av heimfallsinstituttet underkjend i ein dom frå EFTAS overvakingsorgan (ESA).
Diverre valde dei raud-grøne regjeringspartia og resten av Stortinget
å tilpasse lovverket til denne dommen i 2008, i staden for å stå
opp for det offentlege eigarskapet og tidlegare konsesjonsvilkår
som hadde vore lovfesta i nesten hundre år.
No står innbyggarane
og grunneigarane i vertskommunane Ullensvang (som Røldal er ein
del av) og Suldal igjen med lite anna enn omfattande øydelagd natur, med
tørrlegging av elver, neddemming av stølsdalen Valldalen, øydelagde
transportvegar og ingen regulering av minstevassføring og vassnivået
i magasina.
Med utholing av heimfallet
blei det mogleg for Hydro og Lyse å gjennomføre ein fusjon i 2020
med ein ny, evigvarande konsesjon, heilt i strid med konsesjonsvilkåra
for den store kraftutbygginga i Røldal-Suldal som Stortinget vedtok
i 1962.
Ordførarane i vertskommunane
Ullensvang og Suldal har karakterisert dette som eit ran, der vertskommunane
vil tape framtidige inntekter på fleire hundre millionar kroner
årleg til evig tid. Kommunane og grunneigarane risikerer no å sitje
att med lite eller ingenting om ikkje styresmaktene syter for rettvise
kompenasjonsordningar og dei aller strengaste krava til miljørevisjon av
heile anlegget.
Stortinget handsama saka i 2021,
jf. Dokument 8:82 S (2020–2021) og Innst. 222 S (2020–2021). Fleirtalet vedtok
følgjande:
«I
Stortinget ber regjeringa
om at vilkårsrevisjon av Røldal-Suldal-anlegga blir prioritert etter
at konsesjon til desse anlegga er omgjord til ein konsesjon på uavgrensa
tid.
II
Stortinget ber regjeringa
sjå til at konsesjonsstyresmaktene vurderer om det på fagleg grunnlag
er spesielle forhold som tilseier etablering av næringsfond eller
andre økonomiske vilkår basert på eksisterande praksis og retningslinjer.»
Strengare forslag
frå fleire parti blei røysta ned i Stortinget i februar 2021. Forslagsstillaren
syner til at det no er eit nytt fleirtal på Stortinget, og at delar
av dette nye fleirtalet ville gå lenger i å stanse ranet av innbyggarane
i Ullensvang og Suldal under handsaminga i Stortinget i februar
2021.
No er miljørevisjonane
av anlegget i gong. Kommunestyret i Ullensvang har stilt ei rekke
krav til regjeringa og Stortinget for å sikre at intensjonen i vedtaket
frå 1962 blir gjennomført, og at strenge, moderne natur- og miljøkrav
blir tatt omsyn til.