Skriftlig spørsmål fra Helge André Njåstad (FrP) til kommunal- og moderniseringsministeren

Dokument nr. 15:1798 (2020-2021)
Innlevert: 26.03.2021
Sendt: 26.03.2021
Rette vedkommende: Finansministeren
Besvart: 08.04.2021 av finansminister Jan Tore Sanner

Helge André Njåstad (FrP)

Spørsmål

Helge André Njåstad (FrP): Kan statsråden redegjøre for reglene som gjelder når det oppdages grove feil i takseringsgrunnlaget på bolig og korleis kan Kinn kommune unngå å legge den nye takseringa til grunn for utskriving av eigedomsskatt, og gjennomføre ei ny retaksering i kommunen for å rette opp feilene dei har gjort?

Begrunnelse

FrP får stadig henvendelser om urimelig lokal taksering av boliger for å krevje inn eigedomsskatt. I samband med at Flora og Vågsøy vart slått saman til Kinn kommune, så har kommunen gjennomført ei retaksering for å harmonisere eigedomsskatten i heile kommunen. Etter den nye takseringen syner det seg at det er gjort store feil og manglar i takseringsarbeidet som har ført til at svært mange eigedomsobjekt har fått feil verdifastsetting. Lova seier at det nye takstgrunnlaget må sendast ut til skatteytarane før 1. mars, med ein klagefrist på 6 veker, og deretter skal taksten gjelde for 10 år.
Etter initiativ frå FrP i kommunestyret, så ville politikarane annulere den nye takseringen, og legge den tidlegare takseringa til grunn for eigedomsskatten fram til ein hadde fått gjennomført ei ny taksering for heile kommunen. Då kommunen rådførte seg med KS om saka, så meinte KS at det ikkje var muleg å legge den tidlegare taksten til grunn fordi ein hadde sendt ut eit nytt grunnlag før fristen 1. mars, og at ein måtte rette opp alle feila i samband med klagebehandling.
Politikarane i Kinn ynskjer å rette opp feila ved å gjennomføre ein ny takseringsprosess, slik at det ikkje skal være opp til kvar enkelt skatteytar å måtte klage på takstfastsettelsen for å få rett takst. Dette vil føre til at dei mest ressurssterke får rett takst, medan mange vil framleis ha feil takst. Det vil og krevje enorme ressursar frå både innbyggjarar, næringsliv og kommune å gjennomføre ei stor og omfattande klagebehandling med mange tusen klager.

Jan Tore Sanner (H)

Svar

Jan Tore Sanner: Eigedomsskatten er ein kommunal skatt. Finansdepartementet har ikkje heimel til å instruere i, eller avgjere, einskilde saker. Eg finn derfor ikkje å kunne kommentere den konkrete saka frå Kinn kommune, men vil gjere greie for rettsreglar som kan vere aktuelle i slike høve.
I eigedomsskattelova § 17 er det fastsett reglar om omgjering eller retting av feil, og fristar for dette. Regelen vart omtalt i samband med at eigedomsskattelova fekk nye reglar om sakshandsaming med verknad frå og med skatteåret 2013. I Prop. 112 L (2011-2012) pkt. 3.5.10 heiter det om retting at:

«Særpreget med omgjering samanlikna med klagehandsaming, er at ein ikkje kan krevja at saka blir handsama, og det er heller ikkje ein føresetnad med førespurnad frå parten. Omgjering inneber anten at vedtaket blir endra eller at det blir annulert. Ofte har forvaltninga ei plikt til å rette eit vedtak som har feil når det er til gunst for ein part, medan interessene må bli vege mot kvarandre dersom rettinga blir til ugunst for ein part.»

Vidare heiter det under pkt. 3.5.10.2 at:

«Døme på feil kan vere feil faktagrunnlag ved takseringa, feil rettsbruk, feil skattøyre som følgje av ulovleg auke eller tastefeil, manglande utskriving mv. Reglar om omgjering bør balansere framskrivingsomsyn for skattytar mot omsynet til riktige avgjerder og lik handsaming av skattytare.»

Fristen for å rette feil er tre år rekna frå utgangen av det aktuelle skatteåret «dersom det er skrive ut eigedomsskatt i strid med føresegnene, eller det er skrive ut for høg skatt», jf. eigedomsskattelova § 17 tredje ledd. Dette gjeld når rettinga er til gunst for skattytar. Når endringa er til ugunst, er fristen 1. mars året etter utskrivinga.
Både lova og forarbeida byggjer på ein føresetnad om at omgjering også kan skje når det er gjort feil med omsyn til verdsettinga, jf. ovanfor. I Høgsterett sin dom inntatt i Rt. 2019 side 1198 tykkjest det også å framgå ein slik føresetnad. Direkte gjaldt dommen storleiken på botnfrådrag og om skatten var skriven ut i tide. I denne samanhengen viser eg til avsnitt 125 i dommen, kor det mellom anna heiter:

«Eigedomsskattelova § 17 gir kommunen adgang til på visse vilkår å rette utskrivingen dersom den har utskrevet «feil skatt». Men her består feilen i at skatten ble utskrevet for sent, en feil som ikke kan repareres i ettertid. Nye utskrivingsvedtak kan derfor ikke lovlig treffes, med den følge at tilbakebetaling av innbetalt skatt er eneste mulighet. Plikten inntrer automatisk, utan nærmere vurderinger eller skjønnsutøvelse frå kommunens side.»

Sitatet tyder på at kommunen har høve til å rette utskrivinga i relativt vidt mon, også med omsyn til verdsettinga. Korkje lova, forarbeida eller rettspraksis tykkjest å gi noko klar rettleiing med omsyn til kor omfattande slik retting kan vere. Dette har truleg samanheng med at tilfella vil vere ulike, og at det er motstridande interesser som må vegast mot kvarandre. Dei einskilde tilfella må difor vurderast konkret. Eit høve til ei total ny taksering og utskriving vil skape press på reglane i lova om frist for utskriving og innkreving av skatten, og framskrivingsomsynet for dei eigedomsskattepliktige. Ei full ny taksering og påfølgande ny utskriving må reknast som noko meir enn retting, og difor antakeleg ikkje vil vere tillaten etter reglane i eigedomsskattelova § 17.
Samstundes må det vere høve til å rette verdsettinga når den bryt med likheitsprinsippet i eigedomsskatten. Like verdifulle eigedomar skal verdsettast likt, men takstane må og speile skilnadane i marknadsverdien på eigedomane i kommunen.
Det heiter i Prop. 112 L (2011-2012) pkt. 3.5.10.2 (side 44) at:

«Kommunen har normalt ikkje plikt til å omgjere vedtak, men i nokre tilfelle kan det stride mot prinsippet om lik handsaming å ikkje rette vedtak som kommunen veit er feil. Det same gjeld dersom vedtaket er ugyldig av andre grunnar.»

I slike høve tyder sitatet på at kommunen må rette av eige initiativ og ikkje kan krevje at dei eigedomsskattepliktige sjølv skal sende inn klage på verdsettinga.
Til sist vil eg vise til at det med verknad frå 2020 vart gjort omfattande endringar i kommuneinndelinga i Noreg. I samband med dette vart det vedteke endringar i eigedomsskattelova om samordning av eigedomsskatt ved kommunesamanslåing, jf. § 13 nytt tredje ledd. Lova fastset ein overgangsperiode på inntil tre år for kommunane til å samordne eigedomsskatten. Kommunane kan velje om overgangsperioden skal byrje det første eller det andre året etter samanslåinga. Kommunar som vel å utsetje samordninga til det andre året, må vidareføre eigedomsskatten slik han var før samanslåinga, med unntak for lovbestemte endringar og reduksjonar i skattesatsane.
Den ordinære fristen 1. mars gjeld også for utskriving ved slik vidareføring av tidlegare takstar. Dersom det er høve til omgjering eller retting på grunn av feil etter at skatten er skriven ut, kan ei slik mellombels vidareføring av tidlegare takstar og reglar framstå som mindre omfattande og inngripande enn ei retting av den nye taksten. Kommunane kan etter reglane om samordning bruke overgangsperioden til å gjennomføre ny taksering. Eg syner her til Prop. 1 LS (2019-2020) pkt. 6.2.5 for ei nærmare omtale.