Skriftlig spørsmål fra Ove Trellevik (H) til kommunal- og distriktsministeren

Dokument nr. 15:967 (2022-2023)
Innlevert: 12.01.2023
Sendt: 12.01.2023
Besvart: 18.01.2023 av kommunal- og distriktsminister Sigbjørn Gjelsvik

Ove Trellevik (H)

Spørsmål

Ove Trellevik (H): I Prop. 1 S (2022–2023) kan vi lese; «de som kan forventes å ha store inntekter som følge av høye strømpriser i år og neste år utover det som må sies å være normal fortjeneste, må dele noe av de ekstraordinære inntektene med fellesskapet. Dette gjelder også flere kommuner og fylkeskommuner, både som eiere av kraftverk og som vertskommunar som er mottakere av konsesjonskraft.»
Vil regjeringa sikre likebehandling av kosesjonskraft kommunane, og korleis vil regjeringa sikre at kommunane får behalde sin normale forteneste?

Begrunnelse

Den 22.12.2022 varsla regjeringa om kommunesektorens trekk i rammetilskot som følgje av konsesjonskraftinntekter. Denne står i stor kontrast til meldinga frå regjeringa 28.09.2022.
Konsekvensen no er at enkelte kommunar kan i teorien få høgare trekk i rammetilskot enn dei totalt har i faktiske konsesjonskraftinntekter.
Det som blir oppfatta som mest urimeleg er at regjeringa tilgodeser kommunar som gir konsesjonskrafta billig til sine innbyggarar eller næringsliv (i strid med premissane for ordninga), samt kor innbyggarane i tillegg hentar ut store inntekter i straumstøtte, som andre kommunar skal vere med å finansiere. Enkelte kommunar får 0 eller mindre frådrag i rammetilskotet, mens andre kommunar får eit enno større trekk enn konsekvensen av det som opphaveleg var varsla.
Eit eksempel er Hol kommune. Dei har i sin økonomiplan budsjettert med 180 mill. i konsesjonskraft inntekter, men dei har berre varsla Regjeringa at dei forventar 54 mill. i konsesjonskraft inntekter. Resultat er at dei får inga trekk i rammetilskotet. Eksempelet Masfjorden kommune må ha ein gjennomsnittleg spottpris i 2023 på 3,80 for at regjeringa skal kunne halde sin intensjon om at kommunesektoren skulle få behalde ⅔ av konsesjonskraft inntekta. Fleire kommunar meiner no dei får ein likviditets utfordring, sidan regjeringa legg til grunn at kommunane kan pårekna ein spott/kraftpris på 2 kr i 2023.
Kommunen har også kostnader med uttak av kraft, som med innmatingsavgift og andre kostnader med eit volum på 39,4 GWh utgjer om lag 5 mill. kr. Masfjorden må ha ein pris på kr. 1,35 for å komme i balanse i 2023. Det er verdt å merke seg at for eksempel Masfjorden kommune har aldri oppnådd prisar på sal av konsesjonskrafta på det nivå som regjeringa legg til grunn for 2023 – over kr. 1.20 – som med kostpris for uttak utgjer over kr. 1,35. Når regjeringa legg ein antatt spottpris til grunn, vil det skape betydeleg risiko for kommunane. Kommunane har i praksis ikkje hatt moglegheit til prissikring. Masfjorden kommune gjorde eit forsøk, men det var ingen kjøpar. I praksis vil regjeringa sin handlemåte her skjerma mange kommunar med store kraftinntekter og konsesjonskraftrettar, ved å la andre kommunar ta belastninga.

Sigbjørn Gjelsvik (Sp)

Svar

Sigbjørn Gjelsvik: Dei høge straumprisane gjev konsesjonskrafta ein vesentleg høgare verdi i 2022 og 2023 enn i tidlegare år. I statsbudsjettet anslo regjeringa verdien av konsesjonskrafta i områda med høge straumprisar til om lag 13 mrd. kroner i 2022 og 11 mrd. kroner i 2023, opp frå 4 mrd. kroner i 2021. Dette er teoretiske anslag basert på at all konsesjonskraft i desse områda blei seld til spotpris. Trekket svara altså til under ein tredel av denne anslegne teoretiske verdien for alle dei aktuelle kommunane og fylka i sum. Stortinget vedtok ved handsaminga av statsbudsjettet for 2023 eit eittårig trekk i rammetilskotet på til saman 3 mrd. kroner frå kommunar og fylkeskommunar med inntekter frå konsesjonskraft seld i områda med høgast prisar (NO 1, NO 2 og NO 5).
Regjeringa har heile tida vore tydeleg på at dei faktiske inntektene kommunane kan realisere, vil vere noko anna enn denne teoretiske verdien, blant anna som følge av fastprisavtalar eller anna disponering. I statsbudsjettet heitte det blant anna at «kor mykje av den auka verdien som blir realisert i form av auka inntekt i den enkelte kommune og fylkeskommune er samtidig usikkert. Korleis krafta blir disponert og til kva pris den eventuelt blir selt, varierer betydeleg mellom kommunar og fylkeskommunar. Det finst inga samla oversikt over dette». Regjeringa har vore oppteken av at bidraget som kvar enkelt kommune og fylkeskommune skal gje attande til fellesskapet, skal stå i eit rimeleg forhold til dei faktiske inntektene som ein kan realisere. Regjeringa gav derfor kommunane og fylkeskommunane høve til å rapportere inn til departementet innan 1. desember 2022 korleis konsesjonskrafta var disponert.
På bakgrunn av dei rapporterte opplysningane fastsette departementet fordelinga av trekket. Trekket blei sett ut frå kvar enkelt kommune og fylkeskommune sin anslegne verdi av forventa inntekt frå konsesjonskrafta i 2023. I verdsetjinga blei det teke omsyn til inngåtte fastprisavtalar og lokale vedtak om subsidiert straum til innbyggarar og næringsliv fatta før trekket blei kjent. Anna konsesjonskraft blei verdsett til 200 øre/kWh i 2023, som var lågare enn prisforventningane for dei tre aktuelle prissonene fram mot slutten av desember 2022. Ut frå dette berekna departementet ein gjennomsnittspris for kvar kommune og fylkeskommune.
Departementet såg vidare hen til innslagspunktet for høgprisbidraget frå kraftprodusentane på sal av kraft til ein pris over 70 øre/kWh. I tråd med dette tok fordelinga av trekket utgangspunkt i at det er forventa inntekter over 70 øre/kWh som inngår i grunnlaget for trekket til kvar enkelt kommune og fylkeskommune. Kommunar som på grunn av rapporterte opplysningar om inngåtte fastprisavtalar e.l. ikkje kan realisere ei inntekt over 70 øre/kWh, blir då heller ikkje trekte i rammetilskott.
Eg meiner innretninga av trekket har vore den beste måten å gjere det på, og det ligg også tett opp til ordninga som er innført for kraftselskapa med auka marginalskatt (høgprisbidrag) på inntekter over 70 øre/kWh. Så har eg forståing for at mange kommunar no er bekymra for uvisse rundt kor mykje inntekter kommunane kan realisere. Etter at trekket blei gjort kjent, har både spotprisane og terminprisane for resten av 2023 gått ned. Gitt dei spotprisane og terminprisane for 2023 som vi ser i desse dagar, så er føresetnadane som trekket bygger på vesentleg endra.
Regjeringa har ved fleire høve sidan ordninga blei kjent understreka at vi vil følge med på utviklinga, og kome attende til saka om nødvendig, dersom til dømes prisane skulle utvikle seg annleis enn anslått.