Årsmeldinga 1997 for Noregs Bank vart
behandla og godkjend i hovudstyremøte 6. mars 1998. Etter §28
i lov av 24.mai 1985 nr. 28 om Noregs Bank og pengevesenet (sentralbanklova)
skal årsmelding og årsrekneskap sendast til departementet
for å bli lagt fram for Kongen og gjerast kjent for Stortinget.
Etter §5 i instruks for Riksrevisjonens kontroll med Noregs
Bank skal Riksrevisjonen òg sende årsmelding og
rekneskap for Noregs Bank til Stortinget. Årsmeldinga følgjer meldinga
som utrykt vedlegg.
Det er i meldinga gjort greie for leiing og
administrasjon av Noregs Bank i 1997.
Verksemda til Noregs Bank
i 1997
Det er i meldinga gitt ei kort framstilling
av verksemda i 1997 som byggjer på årsmeldinga
frå Noregs Bank. For ein meir utfyllande gjennomgang viser
ein til årsmeldinga. Ein viser òg til omtalen
av penge-, kreditt- og renteutviklinga i nasjonalbudsjettpublikasjonane.
Noregs Bank har oppgåver knytte til
betalingssystema som heilskap. Noregs Bank står
for oppgjer av krav og skyldnader mellom bankane, pengeoppgjer av verdipapirhandelen,
og har oppgåver knytte til staten si økonomiforvaltning.
Som setelbank står Noregs Bank for produksjon og distribusjon
av setlar og mynt.
Betalingssystemet er ein viktig del av infrastrukturen i
det finansielle systemet. Svikt her kan ha store samfunnsøkonomiske
konsekvensar og kostnader. Noregs Bank har lagt særleg
vekt på å avgrense risikoen for at problem i ein
finansinstitusjon eller ein delmarknad skal forplante seg til andre
institusjonar og marknader gjennom betalingssystema.
Noregs Banks nye system for oppgjer av pengeposisjonar
mellom bankane og Noregs Bank (NBO) vart innført 24.november
1997. Målet med systemet er å redusere risikoen
og auke effektiviteten i betalingsoppgjeret.
Dei landa som har slutta seg til Den økonomiske
og monetære unionen (ØMU-landa), er i ferd med å etablere
eit felles system for grensekryssande betalingar i euro: TARGET.
Målet med systemet er å gjere ei effektiv gjennomføring
av pengepolitikken mogleg og å gjere grensekryssande betalingar
sikrare og meir effektive. Det er opplyst at TARGET kjem til å vere
operativt frå 4.januar 1999. Noregs Bank er i jamleg kontakt
med Det europeiske monetære institutt (EMI), frå 1.juni
1998 Den europeiske sentralbank (ESB) for å diskutere ei
framtidig norsk tilknyting til TARGET. Etter mellom anna desse kontaktane
har Noregs Bank vedteke å tilby eit oppgjer i euro frå 4.januar
1999 om ein finn fram til ein høveleg praktisk måte å gjere
det på. Noregs Bank vurderer no korleis ein kan forme ut eit
eurooppgjer i samtalar med dei norske bankforeiningane som gjeld
både tekniske tilhøve og økonomiske vilkår
og reglar. På same tid held Noregs Bank fram med drøftingane
med europeiske sentralbankar.
Dei 20 største valutabankane i verda
(G20) begynte i 1996 å arbeide for å etablere
eit system som skulle kunne redusere risiko i valutahandelen. Ei
gruppe med noko mindre bankar (G40) der Den norske Bank er med,
har arbeidd aktivt for at fleire bankar og fleire valutaer skal
vere med. Risikoreduksjonen kan då bli monaleg større.
Bankane i desse to gruppene arbeider no saman for å etablere
eit system kalla «Continuous Linked Settlement» (CLS).
Det inneber at oppgjeret av valutakontraktane til deltakarane skjer
simultant i ein fleirvalutabank. Systemet vil bli drive av ein ny oppgjersbank
som bankane eig saman. Noregs Bank oppretta i desember 1997 kontakt
med denne banken - Continuous Linked Settlement Service (CLSS) -
med tanke på å inkludere norske kroner i systemet
i framtida. Noregs Bank har opplyst at det må gjerast grundige analysar
av den operative utforminga av systemet før Noregs Bank
kan ta endeleg stilling i dette spørsmålet.
Ved utgangen av 1997 var det setlar for 42889
mill. kroner i sirkulasjon hos publikum, føretak og bankar. Dei
siste fem åra har setelomløpet auka med 28,0 pst.
Setelbehandlinga i Noregs Bank er viktig for å sikre at
norske setlar som er i sirkulasjon, har god kvalitet og er ekte.
Noregs Bank samarbeider med Kriminalpolitisentralen, bankforeiningane,
sentralleiinga i Posten, postkontor og bankar for å spreie
informasjon om mellom anna sikringselementa i ekte setlar.
Årsgjennomsnittet for verdien av mynt
i omløp var 2937 mill. kroner i1997. Dette er ein auke
på 5,8 pst. frå 1996.
Forretningsverksemda i kasseområdet
i Noregs Bank gav 31,9 mill. kroner i inntekt i 1997, ein auke på 21,3 pst.
i forhold til 1996.
Dei to produksjonsbedriftene Noregs Banks seteltrykkeri
(NBS) og Den Kongelege Mynt (DKM) har som primæroppgåve å utvikle
og produsere norske setlar og mynt. Aktiviteten ved DKM har vore
sterkt prega av overgangen til ny myntrekkje og produksjon av dei
nye 50-øre- og 1-kronemyntane. Forretningsaktiviteten har
vore høg ved DKM, og særleg har medaljeproduksjonen
vore stor. I NBS reflekterer aktiviteten overgangen tilsetelutgåve
VII, med stor produksjon av den nye 100-kronesetelen.
I 1997 førte Noregs Bank vidare arbeidet
med å analysere pris- og kostnadsutviklinga, mellom anna
ved å publisere kvartalsvise inflasjonsrapportar.
Noregs Bank påverkar dei korte rentene
gjennom å fastsetje ein «korridor» for
rentenivået i pengemarknaden via dei såkalla signalrentene:
foliorenta og D-lånsrenta. Foliorenta er renta bankane
får på innskotta sine på foliokonto i
Noregs Bank, og D-lånsrenta er renta bankane må betale
når dei nyttar låneretten som er knytt til denne
foliokontoen og tek opp dagslån i Noregs Bank. Desse rentene
vart reduserte to gonger og heva ein gong i løpet av 1997.
Den 9.januar vart rentene sette ned med 0,5 prosentpoeng, til respektive 3,50
og 5,50 pst. Med verknad frå 10.januar vart rentene reduserte
med nye 0,25 prosentpoeng, til respektive 3,25 og 5,25 pst. Den
16.juli vart rentene heva med 0,25 prosentpoeng til respektive 3,50
og 5,50 pst.
Innafor «rentekorridoren» kan
Noregs Bank påverke rentenivået i pengemarknaden
gjennom å tilføre likviditet til eller trekke
inn likviditet frå banksystemet.
Noregs Bank kjøper og sel valuta og
påverkar rentenivået i pengemarknaden for å stabilisere
valutakursen, men etter retningslinjene for pengepolitikken er det
ikkje aktuelt å bruke så sterke verkemiddel når det
gjeld kjøp og sal av kroner og endringar i dei kortsiktige
rentene, som under fastkurspolitikken fram til 10.desember 1992.
Oppbygginga av Statens petroleumsfond inneber
at Noregs Bank over tid skal kjøpe valuta som svarar til oppbygginga
av petroleumsfondet. I 1997 vart det overført valuta for
om lag 62,2 mrd. kroner frå Noregs Bank sine internasjonale
valutareservar til Petroleumsfondet. I løpet av 1997 har
Noregs Bank brutto kjøpt utanlandsk valuta for totalt 67,8
mrd. kroner og brutto selt for 1,3 mrd. kroner. Mesteparten av valutakjøpa vart
gjennomførte i løpet av dei første dagane
i året, under eit stort appresieringspress mot krona. I
perioden 1. - 10. januar kjøpte Noregs Bankvaluta for motverdien
av om lag 31 mrd. kroner. Frå 10. januar til 20. februar
vart det ikkje kjøpt eller selt valuta. Etter 20. februar
kjøpte Noregs Bank regelmessig utanlandsk valuta til Statens
petroleumsfond og Statens petroleumsforsikringsfond.
Etter §24 i sentralbanklova skal Noregs
Bank forvalte dei offisielle internasjonale reservane. Forvaltinga
blir utført etter retningslinjer som er gitt av hovudstyret
i Noregs Bank og lagde fram for Finansdepartementet. Retningslinjene
gjeld særleg kredittrisiko, renterisiko og fordelinga på ulike
valutaslag. Dei internasjonale reservane er samansette av gull,
fordringar på Det internasjonale valutafondet (IMF), kortsiktige
bankinnskott og investeringar i rentepapir. Målt ved marknadsprisar
ved årsslutt auka desse reservane med 0,5 mrd. kroner til
172,1 mrd. kroner i løpet av 1997. Av dette utgjorde netto
valutareservar (internasjonale valutareservar fråtrekte
gull og fordringar på IMF og justert for inngåtte,
men ikkje oppgjorde valutahandlar) 161,1 mrd. kroner. Ved utgangen
av 1996 var netto valutareservar 164,5 mrd. kroner. Dei viktigaste
faktorane bak endringa var: valutakjøp for 66,1 mrd. kroner,
nedbetaling av utanlandsgjelda til staten med 26,4 mrd. kroner,
overføring til Statens petroleumsfond med 61 mrd. kroner
og resultatelement på 17,4 mrd. kroner. Etter sentralbanklova §25
kan Kongen, seinare delegert til Finansdepartementet, gi forskrifter
om plasseringa av dei offisielle valutareservane. Denne adgangen
har ikkje vore nytta. I staden har forvaltninga som nemnt vorte
utført etter retningslinjer Noregs Bank har gitt og som
har vorte lagt fram for departementet.
Noregs Bank sine internasjonale reservar er
delte inn i to ulike porteføljar, etter kva formål
dei skal tene:
1. Immuniseringsporteføljen,
som skal koordinerast med statsgjelda i utanlandsk valuta slik at
rente- og valutakursrisikoen samla blir minst mogeleg.
2. Andre valutareservar (første-
og andrelinjereservar), som i første rekkje skal kunne
nyttast til intervensjonar i valuta- og pengemarknaden.
Dersom første- og andrelinjereservane
ikkje er tilstrekkelege, kan også immuniseringsporteføljen
nyttast til intervensjonsformål. Ved utgangen av 1997 utgjorde
immuniseringsporteføljen 22,9 mrd. kroner og første-
og andrelinjereservane 149,2 mrd. kroner.
Noregs Bank er ansvarleg for den operative forvaltninga
av Statens petroleumsfond på vegne av Finansdepartementet.
Forvaltninga skjer med grunnlag i lov om Statens petroleumsfond
av 22.juni 1990 nr. 36.
Fondet var ved slutten av 1996 på 47,5
mrd. kroner. Nye midlar vart førte over i 1997, og 31.desember 1997
var kronekontoen til fondet i Noregs Bank på i alt 113,3
mrd. kroner.
Forvaltninga i 1997 vart gjort med grunnlag
i ei forskrift fastsett av Finansdepartementet 10.mai 1996. I første
halvåret av 1997 brukte ein den same referanseporteføljen
som for Noregs Banks andrelinjereservar. Frå 1.juli fekk
Petroleumsfondet ein ny referanseportefølje frå Finansdepartementet.
Avkastinga på Statens petroleumsfond var i 1997 0,2 prosentpoeng
høgare enn avkastinga på referanseporteføljen.
Etter tilråding frå Noregs
Bank fastsette Finansdepartementet 3.oktober 1997 ei ny forskrift
om forvaltninga, med verknad frå 1.januar 1998. Etter denne forskrifta
skal 30-50 pst. av fondet plasserast i aksjar.
Noregs Bank har lang erfaring med internasjonale investeringar
i renteberande verdipapir, men ikkje med investeringar i aksjar.
For å kunne gjere slike investeringar på ein trygg
måte meinte banken at det var naudsynt å byggje
opp ein ny organisasjon og styrkje sin kompetanse på dette
området, slik at banken skulle ha ein operativ organisasjon
frå 1.januar 1998. Med dette som mål sette sentralbanksjefen
i gang eit prosjekt som skulle leggje grunnlaget for den nye organisasjonen,
slik at den skulle kunne gjere aksjeinvesteringar frå 1.januar
1998. Dette resulterte i detaljerte planar for korleis den nye organisasjonen
skulle arbeide. Det vart vidare gjort avtalar med fire eksterne forvaltarar
om å byggje opp ein aksjeportefølje tidleg i 1998.
Det vart òg gjort avtalar om depottenester for aksjeporteføljen
til fondet med ein stor utanlandsk investeringsbank. I Noregs Bank
er det bygd opp nye kontrollrutinar for både aksje- og
renteinvesteringar. Prosjektet vart avslutta 31.desember 1997, og
frå 1.januar 1998 vart den permanente organisasjonen Noregs
Bank Kapitalforvaltning etablert. Den ligg direkte under sentralbanksjefen.
Noregs Bank følgjer utviklinga i finansinstitusjonane og
finansmarknadene. Banken utarbeider mellom anna halvårlege
rapportar om stabiliteten i det finansielle systemet og kvartalsvise
rapportar om resultat- og balanseutviklinga i finansinstitusjonane.
Bakgrunnen for dette arbeidet er at sentralbanken har som oppgåve å fremje
stabiliteten i den finansielle sektoren. Rapportane blir sende til
Finansdepartementet og Kredittilsynet. Utdrag av rapportane blir
publiserte i kvartalsskrifta frå banken, Penger og Kreditt
og Economic Bulletin.
Noregs Bank førte i 1997 vidare produksjonen
av ulike statistikkprodukt som viser utviklinga i penge-, kreditt-,
verdipapir- og valutamarknadene. Statistikken kan vere eit nyttig
hjelpemiddel når det skal fattast politiske vedtak på det
penge- og valutapolitiske området, ved tilsyn med finansinstitusjonane
og ved kontroll med utanlandsbetalingane. Noregs Bank samarbeider
nært med Kredittilsynet og Statistisk sentralbyrå om
datainnhenting, utarbeiding og publisering av statistikken.
Noregs Bank yter driftskreditt til fiskeindustrien
etter retningslinjer som Stortinget har fastsett. Garantiramma var
på 150 mill. kroner for 1997 og er uendra for 1998. Ved
inngangen til 1997 var åtte engasjement knytte til ordninga,
og av desse var fire under avvikling. Ved utgangen av året
var talet redusert til seks, og av desse var to under avvikling.
Disponert kreditt var på same tid 17,2 mill. kroner. Noregs
Bank har i 1997 òg administrert to andre statlege kredittordningar
retta mot fiskerinæringa. Begge ordningane er avvikla,
men under ei av dei står det framleis att nokre føretak
som ikkje har innfridd låna.
Noregs Bank er oppgjersbank for oppgjer knytte
til verdipapirtransaksjonar i Verdipapirsentralen og opsjonshandel
og futurehandel i Norsk Opsjonssentral. Frå 1996 gjennomfører
Noregs Bank òg oppgjer for kraftfutures.
Etter sentralbanklova §3 skal Noregs
Bank informere det offentlege om penge-, kreditt- og valutatilhøva.
Noregs Bank gir i tillegg til årsmeldinga ut ein forkorta
versjon på engelsk. Sentralbanken gir vidare ut kvartalskrifta
Penger og Kreditt og Economic Bulletin, der den siste har stoffval
tilpassa utanlandske lesarar. Inflasjonsrapportane, som inngår
i Penger og Kreditt , blir no dessutan trykte som eigne publikasjonar.
I 1997 vart det sendt ut i alt 13 arbeidsnotat, som mellom anna
dokumenterer forskings- og utgreiingsarbeid, 7 rundskriv til finansinstitusjonane
med informasjon om valuta- og kredittpolitiske tiltak, 23 pressemeldingar
og månadlege pressebulletinar om kreditt- og valutatilhøva
og om andre tilhøve av allmenn interesse. Banken sender òg
ut ei rekkje større eller mindre rapportar, mellom anna
om betalingsformidling, og heftet Finansstatistikk (17 hefte i 1997).
Rekneskap for 1997
Tabell 4.2 og 4.3 i meldinga viser balanserekneskapen
til Noregs Bank ved utgangen av 1997, samanlikna med tilsvarande
tal for 1994, 1995 og 1996.
Avkastinga på netto valutareservar
utgjer 18296 mill. kroner i 1997 mot 7627 mill. kroner i 1996. Av avkastinga
i 1997 utgjer valutakursgevinst 5704 mill. kroner mot eit valutakurstap
på 4240 mill. kroner i 1996.
Amerikanske dollar utgjorde 12,6 pst. av valutareservane
ved utgangen av 1997 mot 14,4 pst. året før. Tilsvarande
utgjorde tyske mark 32,4 pst. i 1997 mot 35,8 pst. ved utgangen
av 1996.
Gullreservane til Noregs Bank er førte
opp under internasjonale reservar med 283,6 mill. kroner. Den bokførte
verdien er utrekna på grunnlag av den offi-sielle gullprisen
som er fastsett av Det internasjonale valutafondet (IMF), som svarar
til ein kilopris på 7 732,27 kroner. Marknadsverdien på gull
er vesentleg høgare enn dette.
Posten «andre krav på utlandet» består
mellom anna av den delen av Noregskvote i IMF som er i norske kroner.
Tilsvarande gjeldsbeløp er bokført under «gjeld
til utlandet».
Noregs Bank si behaldning av norske verdipapir
er sett saman av omsetjelege sertifikat og norske stats-obligasjonar.
I 1997 kjøpte sentralbanken statssertifikat i første-
og andrehandsmarknaden for om lag 3,9 mrd. kroner, medan sertifikat
for 3,8 mrd. kroner forfall gjennom året.
I januar 1997 nettoselde Noregs Bank obligasjonar for
2,1 mrd. kroner i andrehandsmarknaden. Noregs Bank reduserte obligasjonsbehaldningane
for å trekkje inn noko av likviditeten som vart tilført
ved dei store valutaintervensjonane på denne tida.
Eigedomsmassen, maskinane og inventaret til Noregs
Bank utgjer 2148 mill. kroner pr. 31.desember 1997.
Setlar og mynt i omløp auka i 1997
med 2,7 mrd. kroner til 46,0 mrd. kroner, mot 43,3 mrd. kroner året før.
Innskott frå statskassa auka i 1997 med 3,8 mrd. kroner
til 84,4 mrd. kroner, mot 80,6 mrd. kroner året før.
Eigenkapitalen auka med 10,2 mrd. kroner til 39,2 mrd. kroner, mot
29,0 mrd. kroner ved utgangen av 1996.
Statens petroleumsfond er plassert som kroneinnskott
på særskild konto i Noregs Bank. Noregs Bank plasserer
desse midlane særskilt i banken sitt eigenamn i aktiva
denominert i utanlandsk valuta. Forvaltninga blei i 1997 utført
i samsvar med forskrift for forvaltning av Statens petroleumsfond
av 10.mai 1996. Pr. 31.desember 1997 var saldoen på kronekontoen
til fondet 113,3 mrd. kroner.
Tabell 4.4 viser resultatrekneskapen til Noregs
Bank for 1997 samanlikna med tilsvarande tal for 1996. Årsresultatet
til Noregs Bank etter kursreguleringar var for 1997 ein gevinst
på 14,1 mrd. kroner, mot 4,4 mrd. kroner året
før.
Samla renteinntekter for Noregs Bank var for
1997 14,0 mrd. kroner, mot 11,9 mrd. kroner i 1996. Renteinntektene
frå innanlandske sektorar var i 1997 på 0,8 mrd.
kroner, mot 1,3 mrd. kroner i 1996. Renteinntektene frå utanlandske
sektorar i 1997 var 13,2 mrd. kroner, mot 10,6 mrd. kroner året
før.
Netto driftskostnader for Noregs Bank var i
1997 på 718,2 mill. kroner, mot 694,5 mill. kroner i 1996.
Personalkostnadene i 1997 utgjorde 455,4 mill. kroner, mot 444,7
mill. kroner ved utgangen av 1996.
Retningslinjene for avsetjing og disponering
av overskottet til Noregs Bank vart fastsett i kgl. res. 7. februar 1986.
Desse retningslinjene er endra fleire gonger, seinast ved kgl. res.
17.januar 1997.
I samsvar med punkt 1 i retningslinjene blir
kursreguleringsfondet for 1997 tilført 8671,3 mill. kroner.
I samsvar med punkt 2 i retningslinjene blir
det overført 5483,5 mill. kroner til overføringsfondet.
I samsvar med punkt 3 i retningslinjene blir
det for 1997 overført 3811,0 mill. kroner til statskassa.
Komiteen tek departementet
si orientering til etterretning.
Komiteen har elles ingen merknader.