Skriftlig spørsmål fra Rasmus Hansson (MDG) til landbruks- og matministeren

Dokument nr. 15:243 (2022-2023)
Innlevert: 27.10.2022
Sendt: 27.10.2022
Rette vedkommende: Kommunal- og distriktsministeren
Besvart: 03.11.2022 av kommunal- og distriktsminister Sigbjørn Gjelsvik

Rasmus Hansson (MDG)

Spørsmål

Rasmus Hansson (MDG): Den 23. mars sendte statsråden ut et brev til landets kommuner og fylkeskommuner med en oppfordring om å ta vare på matjorda. Imidlertid frykter en del kommuner søksmål fra grunneiere når det foreslås å tilbakeføre jordbruksområder avsatt til byggeformål til LNFR, spesielt i saker der det finnes vedtatte reguleringsplaner.
Kan statsråden redegjøre for i hvilken grad kommunene risikerer å bli dømt til å betale erstatning ved omregulering fra utbyggingsformål til LNFR-formål?

Begrunnelse

Den 23. mars sendte landbruks- og matminister Sandra Borch og daværende kommunal- og distriktsminister Bjørn Arild Gram et brev til alle landets kommuner og fylkeskommuner om at de må ta godt vare på matjorda. I brevet peker statsrådene på at det er viktig å styrke jordvernet. Bevaring av dyrket jord fremheves som en nasjonal interesse, og som et overordnet hensyn i arealforvaltningen. Bevaring av jordbruksarealene over hele landet er viktig for å styrke beredskapen og matsikkerheten.
Som en oppfølging av brevet har Statsforvalteren i Oslo og Viken oppfordret kommunene til å gå grundig gjennom planene sine og vurdere å ta ut byggeområder på dyrka mark, og iallfall si nei til å regulere dem inntil videre. Men i flere kommuner oppleves et slikt grep som vanskelig på grunn av frykten for erstatningssøksmål. Denne frykten ser ut til å være spesielt stor for områder det fins vedtatte reguleringsplaner for.
Slik spørsmålsstiller forstår det er den grunnleggende juridiske vurderingen at det skal svært mye til for at en kommune skal bli erstatningspliktig ved omregulering, også der det finnes vedtatte reguleringsplaner. Det ville hatt stor verdi for planarbeidet i mange kommuner, og dermed for norsk jordvern, om statsråden kan bekrefte at dette inntrykket er riktig.

Sigbjørn Gjelsvik (Sp)

Svar

Sigbjørn Gjelsvik: Det er eit generelt prinsipp i norsk rett at styresmaktene med heimel i lov kan treffe vedtak som inneber innskrenkingar i bruken av areal for ein grunneigar. Eit eksempel er at kommunen set av areal til landbruks-, natur- og friluftsformål (LNFR) samt reindrift i arealplanane sine. Det er allment akseptert at kommunen kan vedta slike arealplanar utan at grunneigar eller rettshavarar har krav på erstatning. Den klare hovudregelen er difor at ein kommune ikkje pliktar å betale erstatning når kommunen endrar arealformålet for eit område frå byggjeområde til LNFR-formål. Der det er teke eit sakleg og forsvarleg planomsyn, ligg val mellom ulike arealbruksformål til det lokalpolitiske skjønet. Eit ønskje om å ta vare på matjorda, slik landbruks- og matministeren og den daverande kommunal- og distriktsministeren 23. mars 2022 kommuniserte til kommunane, vil normalt vere eit slikt sakleg omsyn.
Eit anna spørsmål er om kommunen i visse tilfelle må erstatte faktiske utgifter ein utbyggjar har hatt for å utvikle eit byggjeprosjekt i eit område, som kommunen seinare endrar til LNFR-formål. Dette spørsmålet vert særleg aktuelt ved privat reguleringsplan. Også i slike tilfelle skal det svært mykje til før kommunen blir erstatningsansvarleg. Endring av arealformål frå byggjeområde til LNFR-formål vil normalt ikkje i seg sjølv medføre erstatningsansvar for kommunen. Det vil krevjast noko meir før kommunen blir erstatningsansvarleg.