Ingrid Fiskaa (SV): Kva har regjeringa gjort for å støtta opp om nye bilaterale og multilaterale kjernefysiske nedrustingsavtalar, og kva rolle ser regjeringa for seg at Noreg kan ha i eit slikt arbeid framover?
Begrunnelse
Stortinget debatterte nyleg representantforslag om å slutta seg til FNs atomvåpenforbod og om å setja fredsarbeid i sentrum for norsk utanrikspolitikk. I desse debattane vart det sagt at Noreg er ein seriøs og konstruktiv aktør i spørsmål som gjeld kjernefysisk nedrusting. Regjeringa la nyleg fram ei stortingsmelding om Noregs rolle i fredsarbeid for å underbyggja dette. I meldinga står det at dette arbeidet inkluderer eit breitt sett med tiltak, mellom anna “...styrking av multilaterale forpliktingar med mål om mellom anna nedrusting og ikkje-spreiing av atomvåpen.” (Meld. St. 30 (2025-2025), s. 8)
Dei siste åra har den globale tryggleikssituasjonen forverra seg. Dei siste møta i ikkje-spreiingsavtalen (NPT) har ikkje klart å oppnå semje. Russland har trekt tilbake si ratifisering av prøvestansavtalen (CTBT), og Trump trekte USA ut av fleire viktige avtalar som skulle avgrensa spreiinga av atomvåpen, som til dømes INF-avtalen og Iran-avtalen.
Atomvåpenmaktene USA og Russland har per i dag éin gjeldande nedrustingsavtale: New START. Denne avtalen vart framforhandla av president Obama og president Putin i 2018 og går ut i februar 2026, noko som er under eit halvt år til. Verken noverande president Trump eller Putin har gjeve nokon indikasjonar på at ei ny avtale er under arbeid.
Når New START-avtalen går ut, vil det ikkje finnast nokon bilaterale avtalar mellom verdas største atomvåpenstatar. Fleire ekspertar er uroa for at dette kan markera starten på eit nytt våpenkappløp, som òg kan inkludera fleire land, som til dømes Kina. Ekspertane åtvarar om at eit multipolart opprustingskappløp vil vera ustabilt og kan auka risikoen atomvåpen utgjer.