1.1 Bakgrunn
Fiskeridepartementet la fram spørsmålet om framtidig organisering av ytre fiskerietatar - Fiskeridirektoratets Kontrollverk (KV) og Rettleiingstenesta i fiskerinæringa (RIF) - i St.prp. nr. 1 (1996-1997). Organisasjonsspørsmålet vart lagt fram i Ot.prp.nr.33 (1996-1997) etter ønske frå Stortinget om å handsame saka som eiga sak, jf. B.innst.S.nr.8 (1996-1997). Proposisjonen vart imidlertid ikkje handsama av Stortinget i vårsesjonen og vert difor fremma for det nye Stortinget (Ot.prp.nr.2 (1997-1998)). Det vert i denne samanhengen vist til vedlagde brev fra Fiskeridepartementet, datert 13. mai, 10. oktober og 7. november 1997. Årsaka til at saka blir lagt fram i form av ein proposisjon er at Rettleiingstenesta i fiskerinæringa er regulert i ei eiga lov.
Det er fleire grunnar til at det er gjort ei vurdering av organiseringa av ytre fiskerietatar. Den viktigaste har vore å vurdere den ytre fiskeriadministrasjonen i forhold til endringar i ansvar og rammevilkår for fiskeri- og havbruksnæringa. Organiseringa må òg sjåast i forhold til utviklinga av fiskeri- og havbruksnæringa og endringar i oppgåver som følgje av det.
1.2 Hovudinnhaldet i proposisjonen
I proposisjonen blir det gjort framlegg om å oppheve lov av 11. juni 1982 nr. 42 om rettleiingstenesta i fiskerinæringa.
I proposisjonen går departementet inn for å slå saman dei noverande to ytre etatar i fiskeriforvaltinga, Fiskeridirektoratets Kontrollverk og Rettleiingstenesta i fiskerinæringa, til ein etat, både regionalt og lokalt. Det er òg gjort framlegg om å avvikle ordninga med fiskeristyre og fiskerinemnd.
Vurderinga til departementet er at det ikkje er naturleg å la eit felles ytre forvaltingssystem under Fiskeridirektoratet vere regulert i ei eiga lov. Ansvar og oppgåver for Rettleiingstenesta i fiskerinæringa har òg endra seg sidan lova blei etablert, og etaten er i dag blitt ein integrert del av den samla fiskeri- og havbruksadministrasjonen.
1.3 Om høyringsnotat om framtidig organisering av ytre fiskerietatar
I vurderinga av den framtidige organiseringa av ytre fiskerietatar er Høringsnotat om framtidig organisering av ytre fiskerietater utgangspunktet.
Det som kjenneteiknar fiskeriforvaltinga er ei klar statleg forankring og ei sterk samla styring av næringa. Organiseringa av fiskeriforvaltinga har bakgrunn i at dei ressursane som blir forvalta, er nasjonale ressursar. Staten har ansvaret for at ressursane blir utnytta i samsvar med fastsette samfunnspolitiske mål. Fiskeressursane er heller ikkje bundne til ein stad, men er å finne på ulike stader til ulike tider.
Av offentlege oppgåver kan det skiljast mellom:
| 1. |
forvaltnings- og kontrolloppgåver, |
| 2. |
nærings- og utviklingsoppgåver og |
| 3. |
offentleg tenesteyting. |
Etter at den organisasjonsstruktur Rettleiingstenesta og Kontrollverket har i dag, blei etablert kring 1980, har det skjedd vesentlege endringar i ansvaret og rammeføresetnadene for fiskeri- og havbruksnæringa.
| - |
For det første set både strategien om berekraftig utvikling og auka verdiskaping nye krav til å sjå fiskeriforvaltinga i ein større heilskap. |
| - |
For det andre er det kome til ei rekkje nye problemstillingar som det blir forventa fiskeriforvaltinga skal handsame og løyse. |
| - |
For det tredje har ulike handelsavtalar lagt nye premissar for næringsverksemda. Dette har mellom anna ført til at dei fordelingspolitiske verkemidla i form av produksjonavhengig støtte har fått mindre å seie. Innafor kvalitetskontrollen erstattar eigenkontrollsystem ein del av den tradisjonelle produktkontrollen (jf. EØS-avtalen). |
| - |
For det fjerde har fiskeriforvaltinga sitt ansvarsområde blitt meir omfattande som følgje av framveksten av havbruksnæringa. |
| - |
For det femte har auka lønnsemd i næringa hatt som følgje at det offentlege si rolle i større grad enn tidlegare er blitt konsentrert om å leggje til rette rammevilkåra for næringsverksemda og å kontrollere at desse blir følgde, og dessutan FoU-arbeid. Auka lønnsemd gjer det også naturleg, og skaper betre grunnlag for, at næringa sjølv tek eit større ansvar for eiga utvikling. |
Følgjande oppgåver blir framleis sentrale for den ytre fiskeriforvaltinga:
| - |
Reguleringsoppgåver (med særleg vekt på ressurskontroll og overvakingsoppgåver) |
| - |
Delta i planprosessar, til dømes kystsoneplanlegging, der ulike interesser i kystsona blir vege opp mot kvarandre |
| - |
Samfunnsutbygging og tilrettelegging for ny næringsverksemd |
| - |
Oppgåver knytt til det offentlege sitt garantiansvar for kvalitet (mellom anna eigenkontroll og overvaking av det marine miljøet) |
| - |
Kontroll med helse, miljø, tryggleik og sjukdom, samt førebyggjande miljøtiltak. |
Følgjande oppgåver vil i framtida ha ein mindre sentral plass:
| - |
Produktkontroll (jf. innføring av eigenkontroll) |
| - |
Rettleiingsoppgåver (i tydinga rettleiing i driftsspørsmål) |
Av nye oppgåver som vil krevje meir merksemd peiker departementet særleg på:
| - |
Biodiversitet, biologisk mangfald, marine verneområde |
| - |
Utsetting/hausting (kulturbetinga fiske) |
I følgje høyringsnotatet trekkjer dei fleste omsyna i retning av å organisere den ytre fiskeriadministrasjonen i ein etat, både regionalt og lokalt. Dei viktigaste grunnane til dette er at det trengst ein meir fleksibel utnytting av personalressursane, og for etablering av administrative fellesfunksjonar. Meir fleksibel ressursbruk er særleg grunngjeven med at dei samla kontrolloppgåvene har auka, men også med at nye problemstillingar i kystsona krev breiare kompetanse i løysing av oppgåver, til dømes innafor helse, miljø og sjukdom. Ein etat vil òg skape betre grunnlag for å innta ei meir samla styring av verksemdsområdet og utvida perspektiv på næringspolitikken.
Det blir i høyringsnotatet foreslått at ordninga med statlege fiskeristyre og fiskerinemnder blir avvikla. Det er då lagt avgjerande vekt på Stortinget sitt generelle prinsipp for gjennomgangen av den statlege nemndsstrukturen. Prinsippet går ut på at lokalt politisk skjøn og avgjerder skal utøvast av lokale folkevalde organ som kommunestyre og fylkesting.
Erfaringane frå frikommuneforsøka, både på fylkes- og kommunenivå, tyder på at modellen med avvikling av fiskeristyret og fiskerinemnda skaper betre høve for nærare samarbeidsrelasjonar mellom fiskerietaten og fylkeskommunar og kommunar.
I høyringsnotatet blir det ikkje sett på som formålstenleg å gå inn på ei integrering av den regionale fiskerietaten med fylkeskommunar og kommunar.
Ei nærare tilknyting mellom den regionale fiskerietaten og fylkesmannen blir heller ikkje sett på som ei god organisatorisk løysing.
På grunn av nære samarbeidsrelasjonar mellom den regionale fiskeriforvaltinga og fylkesmann og fylkeskommune blir det gjort framlegg om å dele regionnivået inn i ein storleik på regionar som i hovudsak følgjer fylkesgrensene og som samsvarer med fiskerisjefsdistrikta. Lokalt framstår det som mest nærliggjande å ha ei ordning som dekkjer ein eller fleire kommunar, og det blir teke til orde for ei viss samordning av lokalnivået for å skape større fagmiljø og redusere talet på einmannskontor.
I framlegget til ny organisasjonsmodell blir det lagt til grunn at personalressursane i ytre fiskeriadministrasjon blir vidareført på om lag noverande nivå. Rasjonaliseringsgevinstar vil i første rekkje vere knytta til meir rasjonelle administrative fellesløysingar, meir fleksibel utnytting av personale og meir samordna styring av saksområde.
Høyringsnotatet går ikkje nærare inn på den interne organisasjonsstrukturen i Fiskeridirektoratet, men det blir gjeve utrykk for at ein treng å vurdere dette.
1.4 Merknader til høyringsnotatet
Høyringsrunden viser at dei sentrale næringsorganisasjonane har motførestellingar mot framlegga i høyringsnotatet. Dette gjeld særleg framlegget om å slå saman RIF og KV og om å leggje ned fiskeristyre og fiskerinemnder. Motstanden mot å slå saman etatane blir grunngitt med at ein slik modell vil kunne føre til ei svekking av rettleiingsfunksjonen og ei uheldig blanding av rettleiings- og kontrollrolla. Organisasjonane meiner elles at organiseringa i dag er tenleg. Grunngjevinga for framleis å ha fiskeristyre og fiskerinemnder er at desse organa sikrar at næringsorganisasjonane kan leggje fram si meining i dei regionale og lokale avgjerdsprosessane.
I eit felles høyringsbrev frå fleirtalet av fylkesmennene blir ei tilknyting av fiskerietaten til fylkesmannen sett på som den mest naturlege løysinga i kombinasjon med overføring av den lokale fiskerietaten til kommunane.
Dei fleste høyringsinstansane sluttar opp om ei inndeling av regionnivået i hovudsak etter fylkesgrenser. Fiskeridirektoratet vil derimot ha større geografiske einingar regionalt. Det kjem i høringsrunden fram motstand frå næringa og Fiskeridirektoratet mot å svekkje lokalnivået, mellom anna av omsyn til kontakten med næringsutøvarane.
I fleire av høyringsfråsegnene, mellom anna frå Norges Fiskarlag og Fiskerinæringens Landsforening, blir det etterlyst ein gjennomgang av den interne organiseringa i Fiskeridirektoratet i tilknyting til gjennomgangen av dei ytre fiskerietatane.
1.5 Framlegg til organisatoriske løysingar
Fiskeridepartementet kan vanskeleg sjå at innvendingane frå næringsorganisasjonane mot ei felles fiskeriforvalting veg tungt nok til å endre den opprinnelege haldninga til departementet om å slå saman RIF og KV.
Fiskeridepartementet vil elles understreke at det ikkje ligg noko dramatikk i forslaget om ei viss omlegging av rettleiarrolla til meir generelt arbeid med næringsutvikling, som til dømes arbeid med kystsoneplanar. Det er her tale om ei tilpassing til dei reelle oppgåvene i ytre etat i dag.
Sjølv om sentrale næringsorganisasjonar går imot å avvikle fiskeristyre og fiskerinemnd, vil departementet halde fast ved framlegget å leggje ned desse organa.
Departementet held vidare fast ved framlegget om å ikkje leggje den regionale fiskeriforvaltninga inn under fylkesmannen.
Slik Fiskeridepartementet ser det, vil etablering av ein felles ytre fiskerietat ikkje vere til hinder for å vurdere nærare spørsmålet om den nasjonale organiseringa av næringsmiddelkontrollen seinare.
Departementet vil ta til med ein gjennomgang av den interne organiseringa i Fiskeridirektoratet i samband med ei omorganisering av dei ytre fiskerietatane.
Fiskeridepartementet gjer framlegg om å organisere ytre fiskerietatar på følgjande måte:
| - |
RIF og KV blir slått saman til ein felles ytre fiskerietat, både regionalt og lokalt. |
| - |
Fiskeristyra og fiskerinemndene blir avvikla. Samstundes blir det etablert samarbeid med dei folkevalde organa i fylkeskommunar og kommunar. |
| - |
Geografisk blir regionnivået i hovudsak delt inn etter fylkesgrenser. Den organiseringa som i dag gjeld for RIF, blir lagt til grunn. |
| - |
For å sikre fagleg sterke miljø blir det lagt opp til ei viss omlegging til større lokale einingar. |
| - |
Omorganiseringa skal gjennomførast innafor dei økonomiske rammene dei ytre fiskerietatane i dag har til rådvelde. |
1.6 Lov om rettleiingstenesta i fiskerinæringa
I høyringsnotatet er det gjort framlegg om å oppheve lov av 11. juni 1982 nr. 42 om rettleiingstenesta i fiskerinæringa. Dette er grunngjeve med at det ikkje vil vere naturleg å la eit felles ytre forvaltingssystem under Fiskeridirektoratet vere regulert i ei eiga lov. Framlegget om å oppheve lova må sjåast i samanheng med at ansvaret og oppgåvene for RIF har endra seg sidan lova blei etablert, og at etaten er blitt ein integrert del av den samla fiskeri- og havbruksadministrasjonen.
Tre sentrale organisasjonar går mot å oppheve lova. Dette gjeld Norges Fiskarlag, Norske Fiskeoppdretteres Forening og Yrkesorganisasjonenes Sentralforbund. Det same gjeld tre av fylkeskommunane. Også fiskeristyra og fiskerinemndene vil oppretthalde lova.
Fiskeridepartementet held fast ved framlegget om å avvikle lov om rettledningstjenesten i fiskerinæringen. Ein sentral del av formålet med lova fell bort som følgje av framlegget om å leggje ned fiskeristyra og fiskerinemndene. Departementet vil dessutan peike på at lova kan skape uklare ansvarsforhold mellom RIF og fiskeriforvaltninga elles.
1.7 Manntalet over fiskarar og fangstfolk
Ved ei oppheving av lov om rettledningstjenesten i fiskerinæringen gjer departementet framlegg om å overføre lovregelen for manntalet for fiskarar og fangstfolk til lov av 16. juni 1972 nr. 57 om regulering av deltagelsen i fisket. Ansvaret for føringa av manntalet vil samstundes bli overført til Fiskeridirektoratet.
Opphevinga av lov om rettledningstjenesten krev lovtekniske endringar i enkelte andre lover. Dette gjeld referanse til fiskarmanntalet i andre lover; lov av 28. februar 1957 nr. 12 om pensjonstrygd for fiskere.
1.8 Organisatoriske retningsliner for eit ytre apparat
Som ledd i å utvikle det administrative apparatet blir det viktig å finne fram til ei optimal arbeidsdeling mellom nivåa i den samla fiskeriadministrasjonen. Det vil bli lagt vekt på auka delegasjon, og på at saker ikkje blir handsama i fleire ledd enn nødvendig.
I samband med omorganiseringa vil som nemnt også måten ytre etat er organisert inn i Fiskeridirektoratet på, bli tatt opp til vurdering.
Det er også aktuelt å vurdere justering av ressursane mellom regionane på grunnlag av ein del normtal; tal på fartøy og fiskarar, landa kvantum, tal på oppdrettsanlegg med vidare.
Sjølv om den geografiske inndelinga av regionkontora i hovudsak vil følgje fylkesgrensene, vil utvalde kontor kunne få tillagt oppgåver som det er naturleg å handsame innafor ei større geografisk ramme.
1.9 Administrative og økonomiske konsekvensar
Forslaget til organisering får ikkje direkte konsekvensar for andre offentlege organ eller økonomien til kommunane.
Omorganiseringa vil gi grunnlag for auka effektivitet og reduserte kostnader i den ytre fiskeriforvaltninga over tid. Lokalt vil det vere aktuelt med ei viss samordning av kontora, men utan at dette skal gå ut over kontakt- og servicefunksjonane for næringsutøvarane i særleg grad.
Komiteen, medlemene frå Arbeidarpartiet, Mimmi Bæivi, Bjarne Håkon Hanssen, Kjell Opseth, Torstein Rudihagen, Oddbjørg Ausdal Starrfelt og Rita Tveiten, frå Framstegspartiet, Øystein Hedstrøm og Terje Søviknes, frå Kristeleg Folkeparti, Modulf Aukan og Anita Apelthun Sæle, frå Høgre, Anne Berit Andersen og Ivar Kristiansen, frå Senterpartiet, leiaren Odd Roger Enoksen og frå Venstre, Leif Helge Kongshaug viser til den framlagte lovproposisjonen.
Komiteen sitt fleirtal, alle unnateke medlemene frå Høgre, kan med dei presiseringar som er gjengitt nedanfor og dei presiseringar som er gitt i St.prp. nr. 1 Tillegg nr. 3 , slutte seg til hovudpunkta i Ot.prp.nr.2 (1997-1998) (relatert til Ot.prp.nr.33 (1996-1997).
Om oppheving av lov om rettledningstjenesten i fiskerinæringen
Komiteen sitt fleirtal, alle unnateke medlemene frå Høgre, viser til at Rettleiingstenesta sine arbeidsoppgåver har endra seg og at Rettleiingstenesta i større og større grad har utvikla seg til ein integrert del av Fiskeridirektoratet sitt ytre forvaltningsapparat. Ei eiga lov som regulerer denne etaten framstår derfor ikkje som hensiktsmessig. Fleirtalet viser til at lova har sikra service- og rettleiingsfunksjonar overfor næringsutøvarane, og er opptatt av at desse funksjonane vert ivareteke gjennom instruksar og oppgåvedefinisjonar når lova vert oppheva.
Komiteens medlemmer fra Høyre går imot oppheving av loven og viser i denne sammenheng til egne merknader i avsnittet om sammenslåing av etatene.
Samanslåing av etatane
Komiteen sitt fleirtal, alle unnateke medlemene frå Høgre, er samd i at Rettleiingstenesta og Kontrollverket vert slått saman til ein felles ytre fiskerietat. Fleirtalet legg særleg vekt på at endra arbeidsfelt og nye oppgåver i den ytre fiskeriadministrasjonen har auka trongen for meir fleksibel utnytting av personellet.
Fleirtalet strekar under at den nye organisasjonsmodellen må sikra klare faglege kommunikasjons- og rapporteringsrutiner i organisasjonen. Ein ny organisasjonsmodell må ikkje svekkje den faglege spesialiseringa som er naudsynt på utvalde område. Frå ulikt hald har det vorte reist spørsmål kring dei ansatte sin habilitet i høve til ulike oppgåver innan rettleiing, forvaltning og kontroll ved ei samanslåing av Rettleiingstenesta og Kontrollverket.
Fleirtalet meiner dette er tilstrekkeleg ivaretatt i planane for omlegginga og gjennom regelverket for habilitet.
Komiteens medlemmer fra Framstegspartiet vil understreke at Noreg treng ei nasjonal fiskeriforvalting for å sikre ei rasjonell og berekraftig skattlegging av fiskeressursane. Desse medlemene viser til at fiskeriforvaltninga skal forvalte mobile ressursar som ikkje kjenner fylkes- og kommunegrenser, og kan derfor slutte seg til departementet sitt framlegg om ei felles nasjonal forvaltning av fiskeressursane, organisert i ein statleg etat.
Desse medlemene meiner likevel at engasjementet hos det offentlege bør avgrensast til ei effektiv ressursforvalting, med tilhøyrande kontrollfunksjonar. Framstegspartiet meiner generelt at rettleiing i reine næringsspørsmål i større grad bør verte overlatt til private, òg i fiskerinæringa. Desse medlemene vil hevde at lågare skatter og avgifter og fjerning av konkurransehemmande lovverk vil gje betre lønsemd i fiskerinæringa, slik at den enkelte næringsutøvar vert sett i stand til å kjøpa naudsynte rettleiingstenester i det private markedet.
Desse medlemene vil likevel gje sin tilslutnad til Ot.prp.nr.2 (1997-1998) då ei samanslåing av Rettleiingstenesta og Kontrollverket til ein ytre fiskerietat vil gje ei meir fleksibel utnytting av dei samla ressursane i fiskeriadministrasjonen.
Komiteens medlemmer fra Høyre kan ikke slutte seg til hovedpunktene i Ot.prp.nr.2 (1997-1998) (jf. Ot.prp.nr.33 (1996-1997). Disse medlemmer går imot oppheving av loven, og finner det prinsipielt betenkelig å slå sammen de to nåværende ytre etater i fiskeriforvaltningen, Fiskeridirektoratets Kontrollverk og Rettledningstjenesten i fiskerinæringen, til en etat både lokalt og regionalt. Disse medlemmer understreker den frie og uavhengige rollen som kontrollverket bør ha. Likeledes mener disse medlemmene at rettledningstjenesten må opprettholdes som en selvstendig tjenesteyter overfor fiskerinæringen. Disse medlemmer viser til at uttalelsene fra fiskerinæringen og fra de største fiskerikommunene overveldende går imot oppheving av lov om rettledningstjenesten i fiskerinæringen .
Disse medlemmer går på denne bakgrunn imot en sammenslåing av Rettledningstjenesten for fiskerinæringen med Fiskeridirektoratets Kontrollverk. Disse medlemmer ber Regjeringen om å utrede en løsning som innebærer at Kontrollverket forblir et uavhengig statlig organ. Rettledningstjenesten bør samtidig bli et kommunalt ansvar. Det blir opp til den enkelte kommune hvordan den vil organisere rettledningsarbeidet, alene eller i samarbeid med andre kommuner. De lokale fiskeristyrene vil dermed erstattes av kommunale organer under folkevalgt kontroll.
Disse medlemmer fremmer følgende forslag:
« I.
Ot.prp.nr.33 (1996-1997 og Ot.prp.nr.2 (1997-1998) om lov om oppheving av lov 11. juni 1982 nr. 42 om rettledningstjenesten i fiskerinæringen og endringer i visse andre lover m.m. avvises.
II.
Stortinget ber Regjeringen utarbeide et nytt forslag til omorganisering av den ytre etat i Fiskeridirektoratet som innebærer:
| - |
at Kontrollverket forblir et uavhengig statlig organ. |
| - |
at Rettledningstjenesten vurderes omgjort til en kommunal tjeneste. Dette innebærer at de lokale fiskeristyrene og fiskerinemndene erstattes av kommunale organer under folkevalgt kontroll.»
|
Nedlegging av fiskeristyra og fiskerinemndene
Komiteen legg vekt på ei best mogleg samordning av den regionale- og lokale næringspolitikken. Dette må innebere at forholda må leggjast til rette for at den ytre fiskeriforvaltinga kan inngå meir formaliserte samarbeidsforhold med fylkeskommunar og kommunar, og andre sektororgan både regionalt og lokalt.
Ved avvikling av fiskeristyre og fiskerinemnd er det viktig å utvikla rutiner som gjer det mogleg å ta dei regionale og lokale næringsorganisasjonane med på råd i næringspolitikken.
Komiteen viser til at departementet understrekar at kommunane må ta eit større ansvar for fiskeri- og havbruksnæringa som ein naturleg del av deira samla lokale næringspolitiske ansvar. Kommunane har eit ansvar for å utnytte den kompetanse som dei lokale fiskerikontora representerer i fiskeri- og havbruksspørsmål. Komiteen meiner kommunane og fylkeskommunane bør vurdere å opprette fiskerifaglege utval, gjerne knytt til dei hovudutvala som har ansvar for næringsutviklinga, og har på denne bakgrunn ingen innvendingar mot at fiskestyra og fiskerinemnd i sin noverande form vert avvikla.
Komiteens flertall, alle unntatt medlemmene fra Fremskrittspartiet mener videre at det er av stor betydning at kommunene og fylkeskommunene ser fiskerinæringen i sammenheng med annet næringsliv. Gjennom helhetstenkning i lokale næringsplaner og regionale utviklingsprogrammer må den enkelte kommune og fylkeskommune også legge vekt på primærnæringene. For å sikre en slik integrering mellom de ulike næringene kan det være et virkemiddel å overføre statlige kontorer og stillinger til kommunene og fylkeskommunene. Flertallet tar likevel til etterretning at en nå ikke ønsker å overføre rettledningstjenesten til kommunene. Flertallet vil imidlertid understreke at det bør åpnes for at kommuner og fylkeskommuner som ønsker å gjennomføre forsøk på dette området, får muligheten til det. Flertallet viser i denne sammenheng til de muligheter som ligger i Lov om forsøk i offentlig forvaltning av 1992. Flertallet er kjent med at Nord-Trøndelag fylkeskommune har orientert Fiskeridepartementet i brev av 20. november om mulig søknad om slik forsøksvirksomhet i Nord-Trøndelag. Flertallet har ingen innvendinger mot dette, og finner det planlagte prosjektet interessant.
Geografisk inndeling
Komiteen meiner ei geografisk inndeling av regionalnivået som i hovudsak følgjer fylkesgrenser skaper dei beste føresetnadene for eit nært samarbeid opp mot sentrale aktørar på fylkesnivået, både politisk og administrativt (fylkeskommune, fylkesmann, SND-kontor).
Komiteen sitt fleirtal, alle unnateke medlemmene frå Høgre, viser til at det er aktuelt med ei viss samordning av dei lokale kontora, sett i forhold til at det her er snakk om å slå saman to etatar med delvis ulik organisering og struktur. Fleirtalet har imidlertid òg merka seg at det vert lagt til grunn at dei lokale personalressursane i ytre fiskerietat ikkje skal verte svekkja som følgje av ein ny organisasjonsmodell. Fleirtalet har òg merka seg at det er lagt vekt på at tenestetilbodet lokalt skal oppretthaldast, slik at ein kan vidareføre ein ytre fiskerietat som er serviceorientert overfor næringa.
Fleirtalet strekar under at målet med omlegginga er betre utnytting av personalressursane, slik at servicenivået vert best mogleg. Fleirtalet strekar under at ein i omlegginga derfor må leggje stor vekt på geografisk nærhet til fiskerimiljøa og tilgjengelighet for brukarane.
Forholdet til Statens næringsmiddeltilsyn
Komiteen ser at fiskeriforvaltinga har fordelar knytt til organisering av kvalitetskontrollen innanfor fiskeriforvaltinga, mellom anna ved at kvalitets- og ressurskontrollen kan kombinerast. Komiteen vil streka under at ein ny organisasjonsmodell likevel ikkje må stenge for å kunne ta opp spørsmålet om organisering av den samla næringsmiddelkontroll på eit seinare tidspunkt.
Innorganiseringa i Fiskeridirektoratet
Komiteen forutsett at det vert arbeida vidare med å finna fram til ei mest mogleg rasjonell og hensiktsmessig innorganisering av ytre fiskerietat i Fiskeridirektoratet. Komiteen ber om at Stortinget blir orientert om resultatet av denne prosessen.
Komiteen er opptatt av ei omorganisering av ytre fiskeriforvaltning vert gjort på ein mest mogleg smidig måte. Dette må og innebere at det vert gjeve rom for overgangsordningar der dette er naturleg og hensiktsmessig.
Forslag frå Høgre
I.
Ot.prp.nr.33 (1996-1997) og Ot.prp.nr.2 (1997-1998) om lov om oppheving av lov av 11. juni 1982 nr. 42 og rettledningstjenesten i fiskerinæringen og endringer i visse andre lover m.m. avvises.
II.
Stortinget ber Regjeringen utarbeide et nytt forslag til omorganisering av den ytre etat i Fiskeridirektoratet som innebærer:
| - |
at Kontrollverket forblir et uavhengig statlig organ. |
| - |
at Rettledningstjenesten vurderes omgjort til en kommunal tjeneste. Dette innebærer at de lokale fiskeristyrene og fiskerinemndene erstattes av kommunale organer under folkevalgt kontroll. |
Komiteen viser til proposisjonane og til det som står framanfor og rår Odelstinget til å gjere slikt
vedtak til lov
om opphevelse av lov av 11. juni 1982 nr. 42 om rettledningstjenesten i fiskerinæringen og endringer i visse andre lover m.m.
I.
Lov av 11. juni 1982 nr. 42 om rettledningstjenesten i fiskerinæringen og endringer i visse andre lover m.m. held opp å gjelde.
II.
Lov av 28. juni 1957 nr. 12 om pensjonstrygd for fiskere blir det gjort denne endringa:
§ 1 første ledd skal lyde:
Trygdepliktig etter denne lov er, med de unntak som følger av bestemmelsene i § 2, enhver som er registrert på blad B i det fiskermanntallet som er satt opp i henhold til lov av 16. juni 1972 nr. 57 om regulering av deltagelsen i fisket § 10 a.
III.
Lov av 16. juni 1972 nr. 57 om regulering av deltagelsen i fisket blir det gjort denne endringa:
§ 10 a (ny) skal lyde:
Departementet kan gi nærmere regler for manntallsføringen i kommuner med eller uten organer for Fiskeridirektoratet.
IV.
I lov av 28 februar 1997 nr. 19 om folketrygd (folketrygdlova) blir det gjort desse endringane:
§ 8-45 skal lyde:
En fisker som er tatt opp på blad B i fiskermanntallet i medhold av lov av 16. juni 1972 nr. 57 om regulering av deltagelsen i fisket § 10 a, har rett til sykepenger uten hensyn til bestemmelsene i § 8-2.
§ 13-7 første ledd bokstav a skal lyde:
fiskere og fangstmenn som er tatt opp i fiskermanntallet, se lov av 16. juni 1972 nr. 57 om regulering av deltagelsen i fisket § 10 a.
V.
Lova trer i kraft frå den tid Kongen fastset.
|
Oslo, i næringskomiteen, den 18. desember 1997.
|
| Odd Roger Enoksen, |
Anita Apelthun Sæle, |
Kjell Opseth, |
| leiar. |
ordførar. |
sekretær. |
Brev fra Fiskeridepartementet til næringskomiteen v/Svein Ludvigsen, datert 13. mai 1997.
OM OT.PRP. NR. 33 (1996-1997) OM LOV OM OPPHEVING AV LOV AV 11. JUNI 1982 NR. 42 OM RETTLEDNINGSTJENESTEN I FISKERINÆRINGEN OG ENDRINGER I VISSE ANDRE LOVER M.M
Eg viser til brev av 7 mai 1997 frå næringskomiteen med 7 spørsmål om Ot.prp.nr.33 (1996-1997) Om lov om oppheving av lov av 11. juni 1982 nr 42 om rettledningstjenesten i fiskerinæringen og endringer i visse andre lover mm.
Spørsmål 1: Har departementet innhenta vurdering frå Justisdepartementets lovavdeling om habilitetsspørsmålet i forbindelse med at det vert gjort framlegg om å slå saman kontroll- og rådgivingstenestene?
Ot.prp.nr.33 (1996-1997) har vore lagt fram for Lovavdelinga i Justisdepartementet. Lovavdelinga har ikkje hatt særskilde merknader til spørsmålet om habilitet knytt til å slå saman kontroll- og rådgjevingstenesta. Lovavdelinga er ikkje spesielt blitt bedt om å vurdere dette forholdet.
Det å samle rådgjevar- og kontrollrolla innafor det same organet er elles i samsvar med dei prinsipielle vurderingane Stortinget har gjort av dette spørsmålet i samband med omorganiseringa av helseforvaltninga. Vi viser då til Ot.prp. nr. 43 (1991-1992) Om lov om endringer i lov av 30. mars 1984 nr. 15 om statlig tilsyn med helsetjenesten og i enkelte andre lover, og til Innst.O.nr.88 (1991-1992) til proposisjonen. Stortinget la i samband med handsaminga av denne saka til grunn at forvaltning, fagleg rådgjeving og kontroll- og tilsynsfunksjonar kan inngå som del av same organisatoriske eining.
Eg vil peike på at Fiskeridirektøren i dag har hovudansvaret både for forvaltning, fagleg rådgjeving og kontroll- og tilsynsoppgåvene av regelverket på fiskeri- og havbrukssektoren. Innanfor ein ny organisasjonsmodell vil det heller ikkje vere slik at alle skal dekkje alle typar av til dømes kontrolloppgåver, og det vil vere stor grad av arbeidsdeling og spesialisering av personale. Rettleiingstenesta tek endeleg ikkje avgjersler om økonomisk støtte til einskilde næringsverksemder, og kjem såleis ikkje inn i noko dobbeltrolle på dette området.
Når eg ikkje ser det som eit problem å kombinere rådgjevar- og kontrollrolla, har dette samanheng med at den tradisjonelle rådgjevarrolla i Rettleiingstenesta har endra karakter. Dei framtidige rådgjevingsoppgåvene i fiskeriforvaltninga vil i all hovudsak omfatte same type rådgjevingstenester som til dømes innafor helseforvaltninga. Dette omfattar ulik fagleg rådgjeving i samband med oppfølgjing av lover og reglar, og generell informasjonsverksemd overfor næringsutøvarane.
Det er mi prinsipielle haldning at næringa sjølv må ta hovedansvaret for dei tradisjonelle rådgjevingsoppgåvene, til dømes spørsmål om driftsforhold og utforming av søknader til offentlege organ. Slike oppgåver må sjåast som ein naturleg del av det å drive næringsverksemd. Rettleiingstenesta har i dei seinare åra i stadig mindre grad utført tradisjonelle rådgjevingsfunksjonar. Den teknologiske utviklinga av næringa har også gjort at Rettleiingstenesta ikkje lenger har dei naudsynte faglege føresetnadene for å dekkje alle dei tradisjonelle rådgjevingsoppgåvene på same måte som tidlegare.
Spørsmål 2: Har departementet vurdert om dei 9 regionkontora skal ha ulik kompetanse og bemanning?
Utgangspunktet i framlegget til ny organisasjonsmodell for ytre fiskerietatar er at dei enkelte regionkontora skal ha den same kompetanse og dei same hovudoppgåvene. Talet på tilsette vil variere med storleiken på dei einskilde kontora, slik som innafor noverande organisasjonsstruktur.
Sjølv om kvart regionkontor i all hovudsak vil ha den same kompetansen, vil det innafor ein ny organisasjonsmodell bli opna for at utvalde kontor kan bli tildelt særskilde oppgåver. Dette gjeld også i dag, til dømes for Rettleiingstenesta i olje-/fiskesakene, der Fiskerisjefskontoret i Rogaland, Møre og Romsdal og Troms er tillagt ansvaret for desse sakene i ytre forvaltning.
Dersom ein tenkjer seg at til dømes kvalitets- og ressurskontrollen skal leggjast kun til utvalde regionkontor, så ser eg ikkje dette som aktuelt innafor ein ny organisasjonsmodell. Ei slik organisering av delar av dei mest sentrale hovudoppgåvene for ytre fiskerietat vil underminere hovudformålet med organisasjonsforslaget om å skape betre føresetnadar for fleksibel bruk av personale mellom etatane. Grunnlaget for ei meir fleksibel utnytting av personale, til dømes til kontrollføremål, vil vere å kunne disponere dei samla ressursane innafor ei sams regional leiing.
Det er viktig for meg å understreke at framlegget til ny organisasjonsmodell er meint å setje fiskeri- og havbruksforvaltninga i stand til å møte nye oppgåver som avteiknar seg for ei næring i sterk utvikling og vekst. Dersom vi skal løyse dei aukande kontrolloppgåvene i fiskeriforvaltninga, og kunne dekkje uforutsette oppgåver som til dømes kontrollen med fôrkvoteordninga i oppdrettsnæringa, så er vi avhengig av å få ei meir samla og rasjonell styring med personalressursane i ytre fiskerietat. Erfaring viser at den eksisterende todelte organiseringa av ytre fiskeriforvaltning gjer det vanskeleg å omdisponere personell mellom Rettleiingstenesta og Kontrollverket.
Den geografiske inndelinga av regionkontora er vurdert svært nøye. I valet av ein regionmodell som i hovudsak følgjer fylkesgrensene, er det lagt avgjerande vekt på sentrale samarbeidstilhøve opp mot fylkeskommune og fylkesmann. Næringsorganisasjonane er også i hovudsak å finne på fylkesnivået. Oppretting av nye SND-kontor på fylkesnivået forsterkar også tilhøvet mellom fiskeriforvaltninga og fylkesnivået. Forankringa mot fylkesnivået må også sjåast i forhold til målet om å vere nærast mogeleg til dei som kontora skal tene, og til å ha inngåande kjennskap til både forvaltnings- og kontrolltilhøva i regionen.
Spørsmål 3: Ser departementet problem med ressursforvaltning og kontroll i Nordsjøen ved at ein vil ha 4 regionkontor mellom Stadt og svenskegrensa?
Eg ser det ikkje som noko problem med ressursforvaltning og kontroll i Nordsjøen gjennom oppdeling i fleire regionkontor på strekninga Stadt - svenskegrensa. Fiskeridirektoratet sentralt har eit overordna ansvar for at den samla ressursforvaltninga og kontrollen blir styrt på ein samordna og rasjonell måte. Ein del av det overordna styringsansvaret er å leggje til rette for at kontrollpersonale kan overførast mellom regionkontora etter behov. Fleire av regionkontora i den noverande organiseringa av Kontrollverket har også avgrensa storleik og geografisk verkeområde.
Dersom det blir etablert eit eige overvakingsprogram for Nordsjøen etter modell frå Overvakingsprogrammet for Barentshavet, vil ei nærliggjande organisering kunne vere å leggje adminstrasjonen av eit slikt program til eit av regionkontora mellom Stadt og svenskegrensa.
Eg vil også nemne at medan ansvaret for den utøvande ressurskontrollen gjennom oppsynstenesta i Nord-Noreg sorterer under Kontrollverket, så er tilsvarande oppgåver frå Trøndelag og sørover lagt til Rettleiingstenesta. Ansvaret for Møreoppsynet, som er ein parallell til Lofotoppsynet, er såleis administrert av Fiskerisjefen i Møre og Romsdal.
Spørsmål 4: Må dei stillingane i ytre etat som no står ledig, leggjast ned for at dei økonomiske føresetnadene departementet har lagt til grunn skal oppretthaldast?
Eg har lagt til grunn at omorganiseringa av ytre fiskerietat skal skje innafor dei økonomiske rammene som ytre etat i dag rår over. Dette inneber at ytre etat blir vidareført med om lag same tal på stillingar som i dag. At det finst fleire ledige stillingar i Fiskeridirektoratet med ytre etatar, særleg i Rettleiingstenesta, har samanheng både med reduserte økonomiske rammer og med overordna politiske prioriteringar, med større vekt på forsking og utvikling og på kontroll (mellom anne ressurskontroll).
Spørsmål 5: Har departementet vurdert dei økonomiske kostnadene ved 9 eventuelt 4 regionar?
Ein ny organisasjonsmodell med 9 regionkontor blir noko dyare enn ein eventuell modell med 4 regionkontor, i første rekke fordi ein slik modell krev fleire regionleiarstillingar enn ein modell med færre einingar. Det er ikkje lett å gje eit nøyaktig kostnadsoverslag over dei ulike alternativa, då kostnadane er avhengig av om dei som blir tilsette blir rekrutterte eksternt eller internt frå fiskeriforvaltninga. Ved interne tilsetjingar kan stillingane gjerast om, og reelle meirkostnader utgjer då eit mellomlegg opp til eit høgare lønsteg.
Dersom hoveddelen av regionleiarstillingane blir rekrutterte eksternt, vil meirkostnadene utgjere om lag 5-6 mill kr for modellen med 9 regionar, og 2-3 mill kr ved 4. Ved større grad av interne tilsetjingar, blir kostnadane i begge alternativa monaleg lågare, og departementet har vurdert meirkostnadane her til ca 2-3 mill kr i 9-regionsmodellen, og endå lågare i 4-regionsmodellen. Departementet meiner det er meir realistisk å basere eit kostnadsoverslag på for ein stor del interne tilsetjingar enn i hovudsak eksterne.
Kostnadsoverslaget byggjer på ein noko forenkla leiarstruktur ved regionkontora enn skissert i høyringsnotatet.
Innsparingar som følgje av avvikling av fiskeristyre og fiskerinemnder, og generelt lågare administrasjonskostnader (leigde av lokale mm), er vurderte til ca 3 mill kr, og vil i stor grad dekkje opp meirkostnadane. Ved val av storleik på regionkontora er det ikkje berre kostnadsspørsmålet som må vektleggjast, men også andre forhold som gjer det tenleg med ein slik modell. Regionalpolitiske omsyn er her tillagt stor vekt.
Sjølv om framlegg til ny organisasjonsmodell isolert sett skulle føre til visse meirkostnader i ein etableringsfase, meiner eg det ligg svært store effektiviseringsgevinstar i ein slik modell på sikt. Forutan meir rasjonelle fellesfunksjonar ligg hovudgevinsten i meier fleksibel utnytting av personale, og meir rasjonell administrasjon av verksemdsområde.
Spørsmål 6: I Ot.prp. nr. 33 s. 5 spalte 2 står det « I forhold til kommunesektoren er det lagt opp til .. ». Har departementet vurdert korleis dette samarbeidet skal utvikles?
Eg ønskjer å vidareutvikle samarbeidstilhøve mellom fiskeriforvaltninga og fylkeskommunar og kommunar ut frå erfaringane med dei frikommuneforsøka som fiskeriforvaltninga har teke del i. Dette gjeld frifylkesforsøket i Nordland, og frikommuneforsøka i Vega, Hamarøy og Hadsel.
I frifylkesforsøket og frikommuneforsøka er det blitt prøvd ut noko ulike modellar for samarbeid, både på politisk og administrativt nivå. På det administrative nivået har fiskeriforvaltninga teke del i ulike samarbeidskonstellasjonar med dei kommunale næringsavdelingane, og politisk ved at folkevalde kommunale organ har erstatta fiskeristyre og fiskerinemnd i regionale og lokalpolitiske spørsmål. Det har til dømes i frifylkesforsøket i Nordland vore etablert ei felles administrativ saksførebuande eining, Etatskollegiet, i arbeidet med plan- og næringsutviklingssakene. Denne samarbeidsforma er vidareført i Nordland, sjølv om perioden for forsøksverksemda formelt er avslutta. Spørsmålet om samarbeidsforholda mellom fiskeriforvaltninga og kommunal sektor vil elles blir vurdert løpande.
Spørsmål 7: Har departementet vurdert om rådgjevingstenesta kan leggjast inn under den kommunale og fylkeskommunale forvaltninga?
Fylkeskommunar og kommunar har i dag ein generell rågjevningsfunksjon overfor næringslivet. Denne rådgjevingstenesta vil i stor grad også tene fiskeri- og havbruksnæringa. Denne tenesta er både knytt til kommunal sektor si generelle næringspolitiske rolle, og til forvaltning av ulike verkemiddelordningar, til dømes kommunale næringsfond. SND med sitt apparat har elles på fylkesnivået eit generelt informasjonsansvar for dei økonomiske verkemidla som institusjonen forvaltar.
Det er både i Høyringsnotatet om framtidig organisering av ytre fiskerietatar og i Ot.prp.nr.33 (1996-1997) understreka at fylkeskommunar og kommunar må ta eit større næringspolitisk ansvar for fiskeri- og havbruksnæringa, og integrere denne sektoren som ein naturleg del av det samla regionale og lokale næringspolitiske ansvaret. Ansvar for informasjon og rådgjeving om regelverket på fiskeri- og havbrukssektoren, og meir fiskerifaglege rådgjevingstenester, til dømes om tryggleik ved havbruksanlegg med vidare, vil framleis liggje i den ytre fiskeriadministrasjonen. Eg viser også til nærmare drøfting av rådgjevarrolla under spørsmål 1.
Spørsmålet om å overføre Rettleiingstenesta til fylkeskommunar og kommunar er vurdert, men denne organiseringa er ikkje sett som aktuell. Hovudårsaka til dette er auka kontrolloppgåver, og behovet for å halde på dei personalressursane fiskeriforvaltninga disponerer. Dei avgrensa lokale personalressursane i den lokale Rettleiingstenesta gjer også ei overføring til kommunane vanskeleg, då dette inneber ein fare for enno større oppsplitting av den lokale fiskerikompetansen enn i dag, og for at fiskerikompetanse kan bli heilt borte i kommunar der fiskerinæringa utgjer ein mindre, eller liten, del av den samla lokale næringsverksemda.
Rettleiingstenesta dekkjer elles i dag i hovudsak forvaltnings- og tilsynsoppgåver knytt til regelverket på fiskeri- og havbrukssektoren, men dei tradisjonelle rådgjevingsoppgåvene har eit svært avgrensa omfang. Det er naturleg at arbeidet med å følgje opp regelverket på fiskeri- og havbrukssektoren blir utført innafor eit statleg forvaltningssystem.
Brev fra Fiskeridepartementet, statsråden, til Stortingets næringskomite, datert 10. oktober 1997.
OT.PRP. NR. 2 (1997-1998) OM LOV OM OPPHEVING AV LOV AV 1. JUNI 1982 NR. 42 OM RETTLEDNINGSTJENESTEN I FISKERINÆRINGEN OG ENDRINGER I VISSE ANDRE LOVER MM
Eg viser til Ot.prp.nr.2 (1997-1998) som er fremma for Stortinget i Statsråd 10. oktober 1997. Saka som blei teken opp i Ot.prp.nr.33 (1996-1997) blir nå fremma på nytt for Stortinget.
I samband med den førebelse drøftinga av Ot.prp.nr.33 (1996-1997) i Næringskomiteen i vårsesjonen 1997 blei det mellom anna reist spørsmål om habilitet knytt til forvaltar/kontroll- og rettleiarrolla i ein samla ytre fiskerietat. Det er innhente ei særskilt vurdering av dette spørsmålet frå Lovavdelinga i Justisdepartementet, etter avslutninga av vårsesjonen 1997.
Konklusjonen frå Lovavdelinga er at denne type av kombinasjonar av roller innanfor ein og same etat ikkje kan reknast å kome i strid med habilitetsreglane. Utsegna frå Lovavdelinga endrar dermed ikkje på dei vurderingane som er gjort på dette punktet i Ot.prp.nr.33 (1996-1997). utsegna frå Lovavdelinga i brev av 9. desember 1997 til Fiskeridepartementet følgjer vedlagt.
Eg viser elles til at Næringskomiteen i brev av 7. mai 1997 retta ein del spørsmål til Fiskeridepartementet om Ot.prp.nr.33 (1996-1997). Svarbrevet av 13. mai 1997 frå departementet, som inneheld både spørsmåla frå komiteen og svara frå departementet, ligg også ved til den nye Næringskomiteen si orientering.
Brev fra Fiskeridepartementet, statsråden, til Stortingets næringskomite, datert 7. november 1997.
OT.PRP. NR. 2 (1997-1998) OM LOV OM OPPHEVING AV LOV AV 11. JUNI 1982 NR 42 OM RETTLEDNINGSTJENESTEN I FISKERINÆRINGEN OG ENDRINGER I VISSE ANDRE LOVER MM
Eg ønskjer å kome med nokre presiseringar i forhold til Ot.prp.nr.2 (1997-1998) Om lov om oppheving av lov av 11. juni 1982 om Retledningstjenesten i fiskerinæringen og endringer i visse andre lover mm.
Mine presiseringar, som vil vere relevant for Stortinget si handsaming av Ot.prp.nr.1 (1997-1998), er tekne inn i St.prp. nr. 1 Tl0.03 (1997-1998). Eg viser her til omtale under pkt 3.4.9 Fiskeridepartementet.
Det eg særleg vil presisere er at det skal leggjast til grunn at dei lokale personalressursane i ytre fiskeriforvaltning ikkje skal bli svekka som følgje av ein ny organisasjonsmodell. Det må og leggjast vekt på å vidareføre ein ytre fiskerietat som er serviceorientert i forhold til næringa.
Det er vidare viktig for meg å understreke at kommunane må ta eit større ansvar for fiskeri- og havbruksnæringa som ei naturleg del av sitt samla lokale næringspolitiske ansvar. I tillegg må SND trekkje på kommunane sin kompetanse i spørsmål som gjeld lokalpolitiske vurderingar i fiskeri- og havbrukssaker.
Elles viser eg i denne saka til Fiskeridepartementet sine brev av 13. mai 1997 og av 10. oktober 1997 til Næringskomiteen. Eg slutter meg til hovudinnhaldet i desse breva.