I proposisjonen leggjast det fram forslag til endringar i:
lov 28. februar 1997 nr. 19 om folketrygd
(folketrygdloven)
lov 24. mai 1961 nr. 1 om sparebanker
lov 24. mai 1961 nr. 2 om forretningsbanker
lov 17. februar 1989 nr. 2 om bidragsforskott (forskotteringsloven)
lov 29. april 2005 nr. 20 om innkreving av underholdsbidrag
mv. (bidragsinnkrevingsloven)
lov 10. juni 2005 nr. 44 om forsikringsselskaper, pensjonsforetak
og deres virksomhet mv. (forsikringsloven)
lov 16. juni 2006 nr. 20 om arbeids- og velferdsforvaltningen
(arbeids- og velferdsforvaltningsloven)
Ein vesentleg del av forslaga tek sikte på å gjere det enklare
å hindre og avsløre trygdemisbruk og å effektivisere tilbakekrevjinga
av feilutbetalingar frå folketrygda. Vidare gjer departementet framlegg
om plikt til å gi renter til stønadstakarane ved etterbetaling når
Arbeids- og velferdsetaten har gjort feil, og reglar om tilhøvet
mellom etterbetalingsreglane i folketrygda og erstatningsretten.
Forslaga byggjer på eit høyringsnotat som vart sendt på brei
høyring. Høyringsinstansane er samde i at det er viktig å arbeide
for å hindre og avdekkje trygdemisbruk. Mange peiker samtidig på
at det er viktig at det gjerast ei grundig vurdering og vekting av
omsynet til behovet for kontroll og effektivitet i høve til omsynet
til personvern og rettstryggleik. Høyringssvara har gitt grunnlag
for mange tilpassingar i forslaga. Det visas til dei enkelte punkt
i proposisjonen for nærare greie for høringssvara.
I tillegg foreslås det at det vert etablert ein heimel for å
gi ei forskrift der det vert stilt krav om elektronisk innsending
av erklæringar og fråsegner frå behandlarar m.fl. etter folketrygdlova
§ 21-4 andre leddet. Forslaget er utarbeidd av Helse- og omsorgsdepartementet.
Alle høyringsinstansane er i utgangspunktet positive til elektronisk
kommunikasjon på området, men mange er kritiske til at dette skal
gjennomførast ved rettslege pålegg til behandlarane.
Ei av dei viktigaste oppgåvene til Arbeids- og velferdsetaten
er å sikre rett yting til rett tid. Feilutbetalingar kan skje, anten
årsaka er feil eller manglande informasjon frå stønadstakaren eller
feil som etaten sjølv har gjort. Feilutbetalingssakene kostar mykje arbeid,
og effektivisering har høg prioritet.
Tilbakekrevjing etter feilaktig utbetaling er regulert i folketrygdlova
§§ 22-15 og 22-16. Medan § 22-15 er basert på tilbakekrevjing når
mottakaren har vore aktlaus, er § 22-16 i utgangspunktet ein objektiv avrekningsregel
for inntektsavhengige ytingar. Tilbakekrevjing etter paragrafane
er i dag avgrensa til krav mot ein person som får eller har fått
ytingar frå trygda.
Desse endringane vert foreslått i folketrygdlova § 22-15:
Paragrafen skal kunne nyttast i høve
til andre enn stønadstakaren (arbeidsgjevarar, kommunar, andre som
tilfeldig har fått utbetalingar til seg).
Det vert gjort klart at aktløyse hos ein representant for
mottakaren av feilutbetalinga kan gi grunnlag for krav om tilbakebetaling.
Feilutbetalingar til ein arbeidsgjevar som har forskottert
sjukepengar mv. skal kunne krevjast attende frå ein arbeidstakar
som er årsak til feilutbetalinga.
Det vert gitt nærare reglar om når ein skal nytte høvet
til tilbakekrevjing og kven kravet skal rettast mot, med tanke på
sakene der ein person opptrer på vegne av andre. Hovudregelen er
at kravet skal rettast mot den som har fått utbetalinga, men eventuelt
òg mot ein representant som har vore aktlaus.
Vedtak om tilbakekrevjing når mottakaren var i aktsam god
tru ved mottaket skal kunne innkrevjast utan å ta saka til domstolane.
Vedtaket kan berre gjelde det beløpet som var att da mottakeren
vart gjort kjent med feilutbetalinga.
Lovfesting av praksisen med reduksjon av tilbakekrevjingsbeløpet
når det er feil både hos etaten og mottakeren av feilutbetalinga.
Etablering av ei nedre beløpsgrense, slik at krav som utgjer
mindre enn 50 pst. av rettsgebyret ikkje vert innkrevde.
Oppheving av ordninga med å redusere tilbakebetalingsbeløpet
med skatt som er betalt på grunnlag av feilutbetalinga.
Dei foreslåtte endringane inneber at lova vil gi svar på ei rekkje
spørsmål som ein hittil har freista å løyse i praksis på ulike vis.
I samband med endringane vert lovteksten omdisponert. Ein foreslår
òg suppleringar i reglane om frådrag i etterbetalingar for ytingar
stønadstakaren har hatt i etterbetalingsperioden.
Det vert foreslått ein ny § 22-15 a om tilbakekrevjing av feilutbetalingar
ved direkte oppgjer til behandlarar mv. Utgangspunktet er at feilutbetalingar
vert kravde attende, men det gjeld unntak når behandlaren mv. har
vore i aktsam god tru. Vedtak etter paragrafen skal vere tvangsgrunnlag,
slik at ein kan iverksetje innkrevjing utan dom.
Vidare vert det foreslått presiseringar i folketrygdlova § 22-16,
slik at det går klart fram kva slag ytingar ein kan avrekne i, kva
ein kan avrekne for og kor mykje ein skal kunne avrekne i kvart
terminbeløp. Den viktigaste endringa er at ein opnar for avrekning
av meir enn 10 pst. av terminbeløpet (dersom dette er i samsvar
med dekningslova). Ein foreslår vidare heimel for reduksjon av avrekningsbeløpet
når etaten heilt eller delvis er årsak til feilen, i tråd med tilsvarande
forslag i §§ 22-15 og 22-15 a.
Arbeidet med å hindre og avdekkje trygdemisbruk, under dette
organisert trygdemisbruk er ei prioritert oppgåve for Arbeids- og
velferdsetaten. Eit nært samarbeid med andre etatar er viktig.
I åra 2005–2007 er nær 4 400 personar meldte for bedrageri av
til saman ca. 513 mill. kroner. I 2007 vart 1 449 personar meldte
for trygdemisbruk. Etter intensiveringa av arbeidet i 2001 er talet
meldte personar nær tredobla, og meldte beløp er om lag firedobla.
Auken i avslørte tilfelle indikerer ei effektivisering av arbeidet,
men òg eventuelt at misbruket har auka i omfang.
Det er naudsynt med endringar og presiseringar i lovverket for
å sikre at ytingar frå folketrygda berre vert gitt når vilkåra for
ytingane er oppfylte. Det er viktig at grunnlaget for vedtaka i
Arbeids- og velferdsetaten er korrekte. Det er òg naudsynt med klar heimel
for kontroll av enkeltsaker i etterhand, ved stikkprøvekontroll,
mottatte tips eller mistanke om trygdemisbruk. Utveksling av informasjon
med forsikringsbransjen vil kunne vere nyttig for begge partar.
Kontroll på arbeidsplassar og liknande, vil vere svært viktig i
høve til enkelte slag trygdemisbruk.
Endringsforslaga gjeld:
Ei presisering av reglane i folketrygdlova
§ 21-3 tredje leddet for å gjere det klart at stønadstakarar har
plikt til å la seg undersøkje av den legen eller annan sakkunnig
som Arbeids- og velferdsetaten bestemmer, men ein skal ta omsyn
til ønskje som pasienten har så langt dette går i hop med omsynet
til effektiv kontroll. Det vert presisert at plikta til å la seg
undersøkje gjeld i alle situasjonar der kontroll er aktuelt, inkludert
kontroll med om vilkåra har vore oppfylte i tid som er gått.
Endringar i folketrygdlova § 21-4 første leddet for å presisere
omfanget av opplysningsplikta og ta med barnetilsynsordningar og
finansinstitusjonar i krinsen som har plikt til å gi opplysningar. Heilt
ut privatpraktiserande helsepersonell er omfatta av plikta.
Det vert foreslått eigne reglar om henting av pasientjournalar
og reglar om formkrav mv. knytta til henting av opplysningar generelt.
Ein foreslår at desse reglane vert plasserte i ein ny § 21-4 c i folketrygdlova.
Endringar i folketrygdlova § 21-4 andre leddet om plikta
til å gi erklæringar mv. til Arbeids- og velferdsetaten for å presisere
at plikta omfattar privat helsevesen som ikkje har rett til refusjon frå
folketrygda for behandling. Det vert òg foreslått lovfesta at Arbeids-
og velferdsdirektoratet kan fastsetje godtgjersla for slike erklæringar (som
i dag) etter drøftingar med dei aktuelle organisasjonane, og at
pasienten ikkje skal betale noko i samband med slike erklæringar.
Etablering av ein ny § 21-4 a om rett til å krevje kontrollopplysningar
frå tredjemann og til å gjennomføre kontrollar på arbeidsplassar
mv. I hovudsak skal heimlane nyttast ved mistanke om trygdemisbruk,
men kontroll på staden skal kunne gjennomførast som stikkprøvekontroll
i utsette bransjar. Heimlane skal berre kunne nyttast av Arbeids-
og velferdsdirektoratet eller dei særskilte kontrolleiningane i
etaten.
Etablering av ein ny § 21-4 b om utveksling av informasjon
mellom Arbeids- og velferdsetaten og forsikringsselskap mv. ved
mistanke om trygdemisbruk eller forsikringssvindel. Arbeids- og velferdsetaten
skal ikkje kunne gi vidare opplysningane dei sjølv har henta, men
opplyse om kva for yting personen urettmessig har freista skaffe seg
og kva slag opplysningar som det har vore feil eller manglar med.
Det vert foreslått justeringar forsikringslova og banklovene.
Presisering av kven som skal føre bevis for at ein stønadstakar
er einslig mor eller far med eineomsorg for barn.
Endringar i arbeids- og velferdsforvaltningslova § 7 med
sikte på å opne for at Arbeids- og velferdsetaten kan gi opplysningar
til andre forvaltningsorgan for å hindre urettmessig utbetaling
av offentlege middel eller at middel ikkje vert innbetalte til det
offentlege. I tillegg foreslår ein omdisponeringar og suppleringar
i paragrafen for å få klarare fram tilhøvet mellom teieplikta i
etaten og teieplikta etter forvaltningslova.
Tilpassingar i folketrygdlova § 25-3 om gebyr og tvangsmulkt
ved manglande meldingar til arbeidstakarregisteret.
Etter folketrygdlova § 22-17 første leddet får ein ikkje renter
ved etterbetaling av trygdeytingar. Paragrafen er forstått og praktisert
som eit generelt hinder for å gi renter i trygdesaker. Dette er
i samsvar med norsk rett.
Det er eit nært slektskap mellom erstatning etter skadebotlova
og renter. Erstatning kan tenkjast å dekkje rentetap som oppstår
på grunn av folketrygdlova § 22-17. Tilsvarande vil erstatning kunne
dekkje terminar med ytingar som ikkje vert omfatta av reglane om
etterbetaling. Folketrygdlova har ingen regel om tilhøvet til erstatningsretten.
I proposisjonen blir det gjort greie for avgjerda i Høgsteretten
i Abrahamsen-saka.
Det er naudsynt med ei klar regulering i lova. Dette vil sikre
at den einskilde stønadstakaren får dei same rettane, og ein får
oversikt over og kontroll med dei økonomiske konsekvensane.
Forslaga i høyringsnotatet gjeld:
Etablering av reglar i folketrygdlova
§ 22-17 om at det vert gitt renter når Arbeids- og velferdsetaten
har gjort feil under saksbehandlinga og det vert gitt utvida etterbetaling
etter lova § 22-13 sjette leddet om feilinformasjon mv. eller § 22-14
fjerde leddet om feilaktige vedtak. I tillegg omfattar renteordninga
etter forslaget saker der etaten av eige tiltak rettar feil ved
det opprinnelege vedtaket. Ein foreslår at rentesatsen skal svare til
om lag halvparten av forseinkingsrenta, men slik at den konkrete
satsen vert å fastsetje av departementet.
Etablering av ein ny § 22-17 a i folketrygdlova om eit rentetillegg
på 10 pst. av tilbakebetalingsbeløpet ved tilbakekrevjing mot stønadstakarar og
behandlarar etter folketrygdlova §§ 22-15 og 22-15 a. Stønadstakarar
får berre rentetillegg når dei har handla forsettleg eller grovt
aktlaust. Behandlarar må òg svare forseinkingsrente ved betaling
etter betalingsfristen.
Etablering av ein ny § 22-17 b i folketrygdlova om at det
ikkje vert gitt erstatning for terminar med ytingar som ikkje vert
omfatta av etterbetalingane etter lova eller for rentetap som ikkje
vert omfatta av den foreslåtte regelen i § 22-17 om renter. Same
regelen vert foreslått i lova om forskottering av underhaldsbidrag.
Erstatning vil framleis kunne bli gitt i saker der tap ikkje har
si årsak i at etterbetalingane er avgrensa i tid. I slike saker
vil det òg vere aktuelt å gi renter i samsvar med erstatningsretten.
Dei økonomiske konsekvensane er svært vanskelege å rekne på.
Utslaga vil kunne variere mykje frå år til år.
Med unntak av forslaget om å gi renter ved etterbetalingar, vil
alle endringsforslaga kunne medføre innsparingar ved auka tilbakekrevjing,
avslørte misbrukssaker og stansing av ytingar, og ved meirinntekter
(rentetillegg). Netto årsverknad vil utgjere 40-60 mill. kroner.
Forslaga til endringar er i hovudsak grunna på ønskje om å effektivisere
sakshandsaminga. Talfesting er vanskeleg. Forslaget om ei renteordning
vil føre til meirarbeid.
Når det gjeld forslaget om heimel for å krevje elektronisk innsending
av legeerklæringar og sjukmeldingar mv., reknar ein med at slik
kommunikasjon vil gi klare innsparingar, men det vil først vere naudsynte
med investeringar offentleg og privat.
Dei viktigaste forslaga til endringar får støtte i høyringssvara.
Framfor alt gjeld dette utvidinga av paragrafen til ein regel om
tilbakekrevjing av feilutbetalingar frå Arbeids- og velferdsetaten
generelt, med unntak av tilbakekrevjing mot behandlarar ved feilutbetalingar
under ei direkte oppgjersordning. Det same gjeld forslaget om at
feilutbetalingar til ein arbeidsgjevar kan krevjast attende frå
arbeidstakar dersom det er arbeidstakaren som er årsak til utbetalinga.
Særleg når det gjeld situasjonane der ein person har handla på
vegne av ein annan person eller eit foretak var det klart å supplere
paragrafen i høve til forslaget i høyringsnotatet.
Det har vore meininga at reglane i folketrygdlova skulle vere
sjølvstendige og så langt mogleg komplette reglar om tilbakrevjing
på trygdeområdet.
Høyringsrunden viste òg at det kan vere behov for å få klarare
fram kva slag tilhøve ein skal leggje vekt på ved vurderinga av
om tilbakekrevjing skal skje.
Departementet foreslår at desse spørsmåla vert regulerte i første
til fjerde leddet i paragrafen. Det vises til proposisjonen for
nærare greie for første til fjerde ledd i paragrafen.
Justisdepartementet hadde kommentarar særleg til reglane om tilbakekrevjing
når mottakaren har vore i aktsam god tru. På bakgrunn av dette og
andre av høyringssvara har departementet teknisk omarbeidd forslaget
til reglar om dette, som vert femte leddet i folketrygdlova § 22-15.
Innhaldet i reglane er ikkje meint å avvike frå innhaldet i dei
tilsvarande føresegnene i det andre leddet i paragrafen slik det
lyder i dag.
I sjette leddet i paragrafen foreslår ein innarbeidd ei nedre
beløpsgrense for innkrevjing av krav etter paragrafen svarande til
eit halvt rettsgebyr. Spørsmålet om ei tenleg beløpsgrense kan vurderast
på nytt ut frå erfaringane i praksis.
Sjuande leddet i paragrafen tilsvarar fjerde leddet i gjeldande
§ 22-15, med unntak av at ein held fast ved forslaget i høyringsnotatet
om at vedtak om tilbakekrevjing av beløp som er mottekne i aktsam
god tru (femte leddet i forslaget til ny § 22-15) skal ha direkte
tvangsgrunnlag.
Det som kan krevjast attende etter regelen, er det som er att
av pengane når mottakaren vert gjort kjent med feilen og ikkje lengre
er i god tru. Det er ikkje grunn til å behandle desse sakene annleis
i innkrevjingssituasjonen enn dei andre sakene etter folketrygdlova
§ 22-15. Det er vesentleg med varsemd ved fastsetjinga av beløpet
som skal krevjast attende, og det må vere riktig å løyse tvil om
storleiken av restbeløpet i favør av mottakaren.
Forslaget om ikkje å gjere frådrag for meirskatt som følgje av
feilutbetalinga ved tilbakekrevjing etter folketrygdlova § 22-15
fasthaldas. Tilbakekrevjingsbeløpet bør svare til meirbelastninga
for trygda som følgje av feilutbetalinga. Reglane opnar i stor grad
for å ta rimelege omsyn ved fastsetjinga av tilbakebetalingskravet.
Det synest ikkje grunn nok til å lempe enda meir på tilbakebetalingskravet.
Arbeids- og velferdsetaten må leggje til rette for at stønadstakaren
kan gå til skatteetaten og få revidert skatteoppgjeret når det er
grunnlag for dette.
Ein foreslår at folketrygdlova § 22-15 vert endra som skissert.
Vidare foreslår ein endring i bidragsinnkrevjingslova § 22 første
leddet, slik at forbodet i tvangsfullføringslova § 1-2 andre leddet
om tvangsfullføring mot kommunar mv. skal gjelde ved tvangsfullføringa
av krav etter folketrygdlova § 22-15.
I tillegg foreslår ein enkelte utvidingar av reglane i folketrygdlova
§ 22-8 om frådrag i etterbetalingar for ytingar som er gitt i etterbetalingsperioden.
Dette gjeld for det første etterbetaling av ytingar som er likestilte
med arbeidsinntekt i høve til reduksjon av pensjon eller overgangsstønad.
For det andre skal ein gjere frådrag i etterbetaling av ytingar
frå folketrygda når det er gitt tilsvarande ytingar etter arbeidsmarknadslova
for den same perioden. Slike frådrag er gjort i praksis, men praksis
kan ha variert noko.
Tilbakekrevjing av feilutbetalingar til behandlarar mv. er ikkje
eit tilhøve som ein står fritt til å føre forhandlingar om med dei
som har fått utbetalingane.
Etablering av lovreglar på området vil medføre at ein ikkje lengre
kan gå inn på avtaler som strir mot lova. Det vil likevel kunne
tenkjast praktiske detaljar i slike saker som ein vil kunne ta inn
som avtalevilkår.
Utgangspunktet i høve til behandlarar med direkte oppgjer må
vere at pengar som er feilutbetalte skal krevjast attende. Dette
tilseier ein objektiv regel om tilbakekrevjing.
Ein foreslår at feilutbetalingar til behandlarar etter ei direkte
oppgjersordning i utgangspunktet skal krevjast attende. Dette er
òg utgangspunktet for dei reglane om tilbakekrevjing som er tekne
inn i avtalene om direkte oppgjer.
Det vil kunne verke urimeleg med tilbakebetaling når vedkomande
har gjort det ein kan krevje for å sikre seg at takstbruk mv. er
i samsvar med reglane, eller innretta praksis i tråd med tilvisingar
frå Arbeids- og velferdsetaten. Det vil ikkje vere heldig med tilbakekrevjing
når ein behandlar har vore i aktsam god tru.
Ein foreslår at dei nemnde unntaka frå ein objektiv plikt til
tilbakebetaling vert innarbeidde i folketrygdlova ny § 22-15 a.
Den nye paragrafen skulle da i alt vesentleg svare til dei reglane
som er tekne inn i Kollektivavtala for legane.
Den nye § 22-15 a vil etter forslaget berre gjelde utbetalingar
etter ei direkte oppgjersordning. Den nye paragrafen bør omfatte
alle ordningar for direkte oppgjer med etaten, inkludert ordningar
med heimel i lov og ordningar for andre enn behandlarar. Feilutbetalingar
med omsyn til oppgjer for legerklæringar mv. vert ikkje omfatta
av paragrafen, men vil kunne krevjast inn etter reglane i § 22-15,
som etter endringsforslaga ikkje lengre vil vere avgrensa til tilbakekrevjing
mot stønadstakarar.
Reglar med sikte på å dekkje situasjonen når nokon opptrer på
vegne av andre vert foreslått innarbeidde i forslaget til ny § 22-15 a
så langt det synest grunn til dette.
Ein foreslår vidare at det vert innarbeidd i reglane høve til
å krevje delvis tilbakebetaling. Dette vil gi meir fleksible løysingar
når etaten er delvis årsak til feilutbetalinga.
Departementet held fast ved forslaget om at vedtak etter ein
ny paragraf om tilbakekrevjing mot behandlarar skal ha tvangsgrunnlag,
slik at tilbakekrevjing kan setjast i verk utan å måtte ta saka
vidare til rettsapparatet. Dette har vore ordninga sidan folketrygda
vart etablert, utan at dette har skada rettstryggleiken. Ein behandlar
vil likevel kunne ta saka til domstolane.
Ein foreslår at tilbakebetalingskrav mot behandlarar mv. skal
kunne innkrevjast ved trekk i framtidige oppgjer eller av innkrevjingssentralen
til Arbeids- og velferdsetaten etter reglane i bidragsinnkrevjingslova.
Departementet har sett nærare på spørsmålet om forelding av krav
om refusjon for helsetenester. I folketrygdlova § 22-14 tredje leddet
vert det sagt at kravet vert forelda 6 månader etter at det oppsto.
Dette er i realiteten ein frist for å kome med kravet, heilt ut tilsvarande
fristen for stønadstakarane til å fremje slike krav og fristen for
arbeidsgjevar til å fremje krav om refusjon for forskotterte sjukepengar
mv. Dei sistnemnde fristane finn ein i folketrygdlova § 22-13, der
dei framtrer som ordensmessige reglar med tanke på at kontroll mv.
vert vanskelegare når det er gått lang tid etter den faktiske hendinga.
Foreldingsregelen gir behandlarane fordelar framfor ein frist
som har eit ordensmessig grunnlag. Ei forelda fordring kan nyttast
til motregning innanfor visse grenser (sjå foreldingslova § 26).
Har ein først presentert kravet for etaten, har ein i praksis og i
rundskrivet på området lagt til grunn at kravet ikkje fell bort
før etter tre år, dvs. den alminnelege fristen etter foreldingslova.
Det vesentlege i denne samanhengen er fristen for å melde kravet,
som det ikkje kan vere aktuelt å forlengje utover seks månader.
Vedtaka om tilbakekrevjing mot behandlarar mv. ligg ikkje til
rette for behandling i Trygderetten, sjølv om dei tilsvarande vedtaka
mot stønadstakarar mv. vert behandla her. Dette fordi vurderingstema
skiljer seg klart frå dei vanlege spørsmåla i trygdesaker. Ein tek
sikte på å gi forskrift etter folketrygdlova § 21-12 fjerde leddet
om unntak frå anke til Trygderetten. Vedtaka vil da kunne påklagast
til overordna organ etter forvaltningslova § 28, og eventuelt seinare
gå til domstolane.
Ein foreslår at det vert etablert ein ny § 22-15 a i folketrygdlova
om tilbakekrevjing mot behandlarar mv. og at det vert innarbeidd
i folketrygdlova § 22-14 femte leddet at trekk i framtidige oppgjer
stoggar forelding av tilbakebetalingskravet. Det er sett i gong eit
arbeid om ei mogleg reforhandling av kollektivavtala med Legeforeningen
for å sikre ei god samhandling på oppgjersområdet. Ei slik ordning
vil verke som eit supplement til lova.
Spørsmålet er kor langt ein skal gå i å lausrive avrekningsordninga
frå reglane om inntektsprøving, meldeplikt og nedsetjing av ytingar.
Det er to alternativ:
a) Ei fullt ut objektiv løysing
der ein berre ser på tilhøvet mellom ytingane som vart utbetalte
i den aktuelle perioden og dei faktiske inntektene i denne perioden
og fastsett avrekningsbeløpet ut frå dette i samsvar med reglane
om inntektsprøving. Avrekninga blir da nokså likt eit skatteoppgjer.
b) Alternativet er å vurdere kva som ville ha skjedd dersom
stønadstakaren hadde meldt frå til etaten om inntektsendringa i
samsvar med reglane. Ein må vurdere dei konkrete tilhøva i saka,
men ikkje spørsmålet om stønadstakaren kan lastast for ikkje å ha
gitt melding.
Departementet meiner, etter ei ny vurdering, at målet med avrekningsordninga
bør vere å stille ein stønadstakar som ikkje har gitt melding likt
med ein som faktisk har meldt frå i samsvar med reglane. Reduksjonen
av ytinga bør vere den same. Alternativet b bør difor leggjast til
grunn, og det skjer ingen endringar på dette punktet i høve til
i dag. Løysinga inneber ei større arbeidsbelastning for etaten enn
ein heilt ut objektiv regel ville gi. Alternativet gjer det ikkje naudsynt
å påvise aktløyse hos stønadstakaren i høve til spørsmålet om å
gi melding. Det er tilstrekkeleg å påvise at tilhøva objektivt sett
var slik at melding skulle ha vore gitt.
Første leddet i forslaget til ny § 22-16 uttrykker at for mykje
utbetalt vert å fastsetje i høve til "reglene om inntektsprøving,
meldeplikt og nedsetting av ytelser på grunn av endrede forhold".
Departementet er samd med Arbeids- og velferdsdirektoratet i
at det vert innarbeidd ein heimel for reduksjon av avrekningsbeløpet
når etaten heilt eller delvis har vore årsak til feilen i paragrafen.
Ein foreslår likevel at heimelen, i tråd med forslaga til tilsvarande
reglar i §§ 22-15 og 22-15 a, skal vere fleksibel slik at ein ikkje
er tvungen til å velje ei halvering av beløpet der det ligg nærare
å krevje tilbake 70 pst. av det feilutbetalte.
Det er viktig med eit vern for stønadstakaren mot å få økonomien
sin påverka i urimeleg sterk grad. Ein foreslår difor at trekket
normalt skal utgjere 10 pst. av månadsbeløpet, men at det kan aukast
dersom dette kan skje innanfor rammene av dekningslova.
Når det gjeld Arbeids- og velferdsdirektoratets spørsmål om vedtak
om avrekning etter folketrygdlova § 22-16 bør gjerast til tvangsgrunnlag
for utlegg oppfattas det slik at avrekningsordninga er meint å vere
ei ordning i tillegg til tilbakekrevjingsreglane i folketrygdlova
§ 22-15, og ei ordning der ein på enklare vis kan få attende pengane
ved trekk i ytingar. Dette bør vere oppgåva til ordninga i framtida
òg, og ein foreslår inga endring med omsyn til tvangsgrunnlag.
Ein foreslår at utforminga av avrekningsordninga på andre vis
følgjer opplegget i høyringsnotatet med omsyn til kva for ytingar
ein kan avrekne i mv. Ein foreslår likevel at det vert presisert
at 10 prosent-grensa for trekk i ytingar gjeld i høve til samla
månedleg utbetaling.
Ein foreslår at ein gjer endringar i folketrygdlova § 22-16 i
tråd med retningslinene ovanfor.
Forslaga i høyringsnotatet tok sikte på å sikre tilstrekkeleg
informasjon ved handsaminga av saker etter folketrygdlova, med omsyn
til vanlege stønadssaker, men særleg med omsyn til å hindre eller
avdekkje trygdemisbruk. Arbeids- og velferdsetaten står sentralt
i dette arbeidet, av di det er dei som kjenner reglane og handsamar
sakene, og difor er nærast til å avsløre misbruk. Politiet vil vere
avhengig av informasjon frå Arbeids- og velferdsetaten for å kunne
ta saka vidare i systemet.
I dei seinare åra har ein sett døme på organisert trygdemisbruk,
"nettverk" der helsepersonell, arbeidstakarar og bedrifter samarbeider
med sikte på å få ut pengar frå folketrygda på ein urettmessig måte.
Arbeids- og velferdsetaten har ikkje – og bør heller ikkje ha
– tilgang til opplysningar som ikkje er nødvendige i høve til dei
oppgåvene etaten har. Innhaldet i omgrepet "nødvendige opplysningar"
vil i ei viss utstrekning vere annleis i saker om trygdemisbruk
enn i vanlege saker om stønad frå folketrygda.
Når det gjeld misbruksnettverk, er det behov for ulike kontrollopplysningar,
og det er særleg desse tilfella som dei nye heimlane om opplysningar
frå tredjemann og kontroll på staden tek sikte på.
Balansegangen mellom personvernomsynet og omsynet til å hindre
eller avdekkje trygdemisbruk er vanskeleg. Høyringsnotatet fokuserte
i liten grad på dette. Årsaka er at forslaga faktisk ikkje var meint
å gripe så sterkt inn i personvernet som nokre av høyringsinstansane
ser ut til å tru.
Det er ikkje grunn til større avvik i høve til innhaldet av forslaga
i høyringsnotatet når det gjeld henting av opplysningar. Det er
vesentleg å gjere forslaga klarare når det gjeld tilhøvet til personvernet.
Det bør gå klart fram når opplysningar kan hentast, formkrava som
gjeld for dette og kva som gjeld for handsaminga av opplysningane
i etaten. Dette vil gi eit meir omfangsrikt regelverk enn i dag,
men òg eit klarare signal til etaten og til publikum om rammene
for arbeidet. Det er eit problem i dag at desse rammene dels går
fram av folketrygdlova, dels av forvaltningslova og av personopplysningslova.
Dersom folketrygdlova i større grad speglar heilskapen i lovverket, vil
dette kunne bidra til auka tillit til Arbeids- og velferdsetaten.
Høyringsforslaga bør følgjast opp. Når det gjeld forslaget om
presisering av heimelen for kontroll med retten til ytingar i tid
som er gått kom det ingen merknader.
Plikt til å la seg undersøkje av den legen som Arbeids- og velferdsetaten
bestemmer er eit vanskeleg punkt. Sjølv om forslaget er ei presisering
i tråd med den gamle folketrygdlova og med praksis, bør ein ta omsyn
til pasienten.
Det er likevel ei grense for kor langt ein kan gå i retning av
å ta omsyn til slike ønskje da det er ei kontrollordning. Arbeids-
og velferdsetaten tar til sist avgjerda om kva for lege ein skal
nytte ved kontrollen for å gi stønadstakaren ei ny vurdering.
Det vises i proposisjonen til NOU 2000:23 Forsikringsselskaps
innhenting, bruk og lagring av helseopplysninger og NOU 2004:3 Arbeidsskadeforsikring.
Departementet foreslår at § 21-3 tredje leddet i folketrygdlova
vert endra slik at det klart går fram at kontrollundersøkingar kan
gjelde retten til ytingar i tid som er gått, og at Arbeids- og velferdsetaten
kan bestemme legen som skal gjere undersøkinga. Ein foreslår vidare
at lova får eit tillegg om at ein skal ta omsyn til ønskje som pasienten
har ved legevalet, så langt dette går i hop med omsynet til effektiv
kontroll.
Grunnlaget for henting av opplysningar etter § 21-4 første leddet
er at dei er nødvendige for at etaten skal utføre oppgåvene sine.
Det gjeld både ved handsaminga av ordinære stønadssaker og for saker om
trygdemisbruk.
Med unntak av spørsmålet om pasientjournalar, er forslaga i stor
grad aksepterte av høyringsinstansane.
Departementet gjer i proposisjonen nærare greie for merknadar
frå Legeforeningen og Arbeidsgiverforeningen Spekter.
Arbeids- og velferdsdirektoratet reiser spørsmål om å ta revisor
og førar av rekneskap med i opprekninga av dei som pliktar å gi
opplysningar. Dette er særleg meint som tiltak i høve til saker
om misbruk, og dei aktuelle opplysningane vil da kunne hentast med
heimel i forslaget om opplysningsplikt for tredjemann. Ein foreslår
difor ikkje at desse gruppene vert tekne med i § 21-4 første leddet.
Departementet foreslår at § 21-4 første leddet vert endra i samsvar
med forslaga i høyringsnotatet. I tillegg foreslår ein ei presisering
slik at det går klart fram at opplysningar òg kan hentast i høve
til kontroll av utbetalingar etter ordningar med direkte oppgjer til
behandlarar mv. Den foreslåtte klargjeringa er difor i samsvar med
praksis og med lova slik ho er i dag.
Behovet for henting av opplysningar frå utdanningsinstitusjonar
og ordningar for barnetilsyn gjeld òg for ytingar etter lova om
bidragsforskot. Departementet foreslår at ein i forskotteringslova
§ 9 fjerde leddet i tillegg viser til folketrygdlova § 21-4 første leddet.
Ein bør få eigne reglar om henting av pasientjournalar og reglar
om formkrav mv. knytta til henting av opplysningar generelt, og
departementet foreslår at reglane vert plasserte som ein ny § 21-4 c
i folketrygdlova.
Reglane om pasientjournalar vert foreslått i § 21-4 c første
og andre leddet. Heimelen etter § 21-4 første leddet skal ikkje
omfatte fullstendige pasientjournalar. Ein skal likevel kunne krevje
spesifiserte eller redigerte utdrag av journalen når dette er nødvendig.
Dersom det er tilhøve ved praksisen til ein behandlar som gir
grunnlag for å rekne med at det har skjedd urettmessige utbetalingar
frå trygda vert det foreslått at ein skal kunne krevje fullstendige
og uredigerte journalar. Kravet skal kome frå Arbeids- og velferdsdirektoratet
eller særskilde einingar innan etaten.
Forslaget til reglar om henting av journalar er ei presisering
av reglane i § 21-4 første leddet og er underlagt kravet om at ein
berre kan krevje opplysningar som er nødvendige. Det er difor ikkje
nok til å krevje fullstendige journalar at ein har grunn til mistanke
om trygdemisbruk. Det må òg framstå som truleg at ein fullstendig
journal vil vere viktig i høve til å klarleggje dette.
I § 21-4 c tredje og fjerde leddet vert det foreslått reglar
som gjeld for all henting av informasjon etter reglane i folketrygdlova.
Arbeids- og velferdsetaten skal oppgi formålet med hentinga av opplysningar
eller erklæringar. Ein skal vidare opplyse om heimelen for kravet
om opplysningar og om høvet til å påklage kravet etter forvaltningslova
§ 14. I saker om trygdemisbruk skal ein kunne oppgi formålet med
opplysningane etter at dei er utleverte, dersom noko anna kunne
gå utover omsynet til kontroll. Klagegangen føljer av forvaltningslova
§ 14.
Reglane i personopplysningslova om behandling av opplysningar
gjeld òg for behandlinga av opplysningar i Arbeids- og velferdsetaten.
Dette inkluderer reglar om varsling og om oppbevaring og sletting
av opplysningar. Det er difor ikkje grunn til å ha eigne reglar
om dette i folketrygdlova. Departementet foreslår likevel at det
vert vist til personopplysningslova i forslaget til folketrygdlova
ny § 21-4 c fjerde leddet.
I § 21-4 c femte leddet vert foreslått at reglane i tvistelova
om avgrensingar i plikta til å gi forklaring skal gjelde tilsvarande
i høve til plikta til å gi opplysningar til Arbeids- og velferdsetaten.
I § 21-4 c sjette leddet vert foreslått som generell regel for
heimlane i folketrygdlova at den som pliktar å gi opplysningar og
erklæringar skal gjere dette utan ugrunna opphald.
I samband med forslaget til ny § 21-4 c i folketrygdlova vert
det foreslått tekniske tilpassingar i § 21-4.
På bakgrunn av at det ikkje kom innvendingar mot å erstatte uttrykket
"behandlingspersonell" med "helsepersonell" eller mot å gjere det
klart at òg heilt ut privatpraktiserande helsepersonell har plikt
til å gi erklæringar til Arbeids- og velferdsetaten foreslår ein at
lova endrast i samsvar med dette.
Etter ei ny vurdering meiner departementet at det vil gi betre
samanheng i reglane dersom plikta for behandlaren vert formulert
som ei plikt til å undersøkje eller intervjue ein pasient og gi
dei erklæringane eller fråsegnene som Arbeids- og velferdsetaten
vil ha. Dette vil vere i tråd med, og ei oppfølging av, pålegget
til stønadstakaren til å gå med på kontrollundersøkinga.
Ein bør òg ta inn at satsane for erklæringar skal fastsetjast
av Arbeids- og velferdsdirektoratet etter drøftingar med dei aktuelle
organisasjonane.
I samsvar med praksis bør ein presisere i § 21-4 andre leddet
at det ikkje kan krevjast betaling av pasienten i samband med henting
av erklæringar og fråsegner.
Departementet foreslår at folketrygdlova § 21-4 andre leddet
vert endra som gjort greie for her.
Arbeids- og velferdsetaten har hand om store verdiar, og det
er viktig for samfunnet å hindre trygdemisbruk. Organisert samarbeid
er svært vanskeleg å avdekkje med dei kontrollmetodane som etaten
har i dag. Einskilde former for misbruk kan ikkje bli avdekte gjennom
den ordinære kontrollen til etaten, men først etter at politiet
har ransaka og teke beslag hos den det gjeld.
Ved mistanke om misbruk av sjukepengar ved samarbeid mellom arbeidsgjevar
og arbeidstakar, er Arbeids- og velferdsetaten avhengig av samarbeid med
Skatteetaten for å få utlevert regnskapsmateriale, noe Skatteetaten
ikkje alltid prioriterar.
Dersom trygdemisbruk berre kan bli avdekte gjennom samarbeid
mellom trygda og politiet eller Skatteetaten, er det fare for at
misbruket vert avslørt for seint.
Det er eit generelt problem ved kontrollarbeid at kontrollen
per definisjon kjem i etterkant, og problemet aukar når dei som
skal stå for den første kontrollen ikkje har reiskap som er gode
nok.
Auka internasjonalisering inneber lettare tilgang til Noreg ikkje
berre for arbeidssøkjarar, men òg for kriminelle. Trygdeområdet
– og da særleg korttidsytingar som sjukepengar mv. – er sårbart
for urettmessig utnytting og kan vere eit attraktivt mål for organisert
kriminalitet.
Sjølv om trygdemisbruk er straffbart, vil det vere Arbeids- og
velferdsetaten som har det primære ansvaret for at desse brota på
lova vert avdekte og skaffar prov for eller sterke indikasjonar
på at dei har skjedd og/eller framleis pågår. Ein kan ikkje vente
at politiet skal gå inn i saker utan slike prov eller indikasjonar.
Både Politidirektoratet og Økokrim er svært positive til at Arbeids-
og velferdsetaten får nye reiskap til å avdekkje trygdemisbruk.
Fleire høyringsinstansar ønskjer ei prinsipiell vurdering med
omsyn til dei nye tiltaka. Departementet reknar med at ein med dette
meiner ei vurdering av moglege skadelege verknader i høvet til nytta for
Arbeids- og velferdsetaten og samfunnet generelt. Alle vil kunne
vere samde i at ein ikkje kan ha eit utbygd trygdesystem, med ytingar
som for ein stor del er baserte på skjønnsmessige vilkår og på meldingar frå
stønadstakarane, utan at ein har ordningar for kontroll. I den graden
ytingane byggjer på helsemessige tilhøve, må kontrollen omfatte
dette, sjølv om helseopplysningane er svært sensitive, og sjølv
om stønadstakaren ikkje liker at etaten er kjent med desse tilhøva.
Når det gjeld opplysningar frå tredjemann, eventuelt om andre
enn stønadstakaren, kan desse opplysningane vere avgjerande for
retten til ytingar, men dei vil i alt vesentleg vere mindre sensitive
enn helseopplysningane. Det kan vere vanskeleg for ein ikkje-profesjonell
å gi slike opplysningar, særleg dersom ein veit at det kan avsløre
andre som svindlarar i høve til trygda. Det er ikkje lett å sjå
andre direkte skadeverknader enn dette personlege dilemmaet, utover
at den som får stønad urettmessig vil oppleve det som ein skadeverknad
når stønaden vert stansa og det oppstår spørsmål om tilbakekrevjing
og eventuelt også straff.
Ved kontroll på staden vil det heller ikkje dreie seg om særleg
sensitive personopplysningar. Denne type kontroll vil flytte grensene
for kva Arbeids- og velferdsetaten har heimel til og kva bedriftene
og arbeidstakarane må finne seg i.
Begge dei aktuelle kontrollordningane kan ein sjå som ledd i
oppbygginga av eit system der staten overvakar alt i detalj. Imidlertid
vil desse kontrollordningane styrke arbeidet mot trygdemisbruk,
noko dei fleste reknar som viktig. Tiltaka i seg sjølv er ikkje
så inngripande eller har slike skadeverknader at dette er eit avgjerande
argument imot. Ved utforminga av lova bør ein likevel leggje stor
vekt på ei fornuftig avgrensing av heimlane for å unngå overtramp.
Departementet foreslår at ein tek inn ein ny § 21-4 a i folketrygdlova
om heimel til å krevje opplysningar frå tredjemann og heimel til
å gjennomføre kontroll på arbeidsplassar mv.
Forslaget i høyringsnotatet tok sikte på å påleggje opplysningsplikt
for alle som vil kunne tenkjast å bidra til oppklaring av saka,
privatpersonar så vel som institusjonar, offentlege eller private.
Dette var meint å følgje av formuleringa "andre enn nevnt i § 21-4". Formuleringa
gir eit riktig uttrykk for personkrinsen ein er ute etter. Det er
behov for ei klar avgrensing mot personkrinsen i § 21-4, ettersom
den nye regelen berre skal kunne brukast på særskilte vilkår. Tvil skulle
difor ikkje vere mogleg.
Høyringsnotatet opna for å krevje kontrollopplysningar ved "begrunnet
mistanke" om at det har skjedd eller "kan skje" urettmessige utbetalingar
frå trygda. Dette bør erstattast med "rimelig grunn til mistanke
om at det har skjedd eller vil skje" urettmessige utbetalingar,
mellom anna for å liggje nærare opp til ordlyden i tilsvarande heimlar
i andre lover.
Som etter § 21-4 første leddet, vil det vere plikt til å gi opplysningar
berre dersom dette er nødvendig for å avdekkje eller avgrense urettmessige
utbetalingar frå trygda, og gjeld berre opplysningar som er naudsynte
for dette formålet. Arbeids- og velferdsetaten får ikkje ein blankofullmakt
til å hente dei opplysningane etaten meiner er relevante. Det er
eit tilleggskrav at opplysningane òg skal vere nødvendige for å
gjere seg opp ei meining om spørsmålet, og kravet om rimeleg grunn
til mistanke om urettmessige utbetalingar gjeld.
Når dei aktuelle vilkåra er oppfylte, kan etaten òg be om opplysningar
om andre enn stønadstakaren.
Ved hentinga av opplysningar må ein følgje reglane i forslaget
til ny § 21-4 c. Det er berre reglane i tredje til sjette leddet
i paragrafen som skal brukast her. Dette innebærer ei avgrensing
av plikta til å gi opplysningar til det ein pliktar å vitne om etter
tvistelova.
Departementet foreslår at ein i første leddet i ny § 21-4 a i
folketrygdlova gir Arbeids- og velferdsetaten heimel til å hente
opplysningar frå andre enn dei som er nemnde i § 21-4 første leddet,
personar eller instansar, private eller offentlege. Vilkåret skal
vere at det er rimeleg grunn til mistanke om at det har skjedd eller
vil skje urettmessige utbetalingar frå trygda. Slike opplysningar
skal berre kunne krevjast av Arbeids- og velferdsdirektoratet eller
særskilt utpeikte einingar i etaten, og ein kan berre krevje opplysningar
som er nødvendige i høve til å avdekkje eller avgrense urettmessige
utbetalingar. Opplysningar kan krevjast utan godtgjersle og utan
omsyn til teieplikt. Folketrygdlova ny § 21-4 c om reglar for henting
av opplysningar skal gjelde.
Reglane om opplysningar utan godtgjersle og utan omsyn til teieplikt
vert foreslått tekne inn i folketrygdlova ny § 21-4 a tredje leddet
som felles regel for opplysningar frå tredjemann og kontroll på
staden. Fleire høyringsinstansar spør om ei klargjering av tilhøvet
til teieplikta. Regelen om opplysningar utan godtgjersle tilsvarar
ordninga for opplysningar etter § 21-4 første leddet.
Ved utforminga av ei ordning med kontroll på staden er spørsmålet
i kva for tilfelle slik kontroll kan skje. I høyringsnotatet bygde
ein på at slike kontrollar berre skulle skje når det var grunn til
mistanke om trygdemisbruk. Nokon av høyringsinstansane meiner at
dette vil redusere effekten av slike kontrollar vesentleg. Ofte
vil det vere uklart om eit slikt vilkår er oppfylt. Departementet
tolkar dette slik at ein ønskjer ei ordning meir i retning av stikkprøvekontroll.
Innføringa av ei ordning med kontroll på staden bør ta sikte
på å vere ein fullt ut effektiv reiskap i høve til å avdekkje og
hindre trygdemisbruk. Ei effektiv kontrollordning bør opne for stikkprøvekontroll
i høve til spesielle verksemder, i tillegg til kontroll på staden
når det er rimeleg grunn til mistanke om at det har skjedd eller
vil skje urettmessige utbetalingar frå trygda i samband med verksemda.
Ei rekkje andre lover gir kontrollinstansar høve til kontroll
på staden utan vilkår om at det skal vere konkret grunn til mistanke
om brot på reglane, til dømes Skatteetaten. Kontrollen vil særleg
bli nytta når ein reknar med å finne tilhøve som ikkje samsvarar med
reglane. Arbeids- og velferdsetaten bør, etter ei ny vurdering frå
departementet, ha høve til å utføre kontrollar utan krav om konkret
mistanke eller andre vilkår som vil kunne tolkast og gi opphav til
rettssaker eller diskusjonar generelt. Ein slik heimel verker sjølvsagt,
sett i høve til arten av dei kontrolloppgåvene som etaten har og
i høve til at brot på reglane enklast kan bli avdekte på denne
måten for svært mange av ytingane i folketrygda. Det er ein klar
føresetnad at heimelen i tilfelle vert brukt i verksemder som ein erfaringsmessig
veit er utsette med omsyn til trygdemisbruk eller ved konkret mistanke
til ei bestemt verksemd.
Det er lagt opp til enkle og ikkje særleg inngripande tiltak
under kontrollbesøka.
Fleire høyringsinstansar tek opp korleis retten til innsyn i
dokumenta er å forstå. Arbeids- og velferdsetaten kan krevje å sjå
dokumenta, men det er ikkje like klart om dei kan ta kopi eller
få dokumenta med seg. Heimel til å ta med seg dokument – sikring
av bevis – byggjer normalt på avgjerd om dette i tingretten. Etter
folketrygdlova § 21-4 noverande femte leddet kan Arbeids- og velferdsetaten
krevje slik avgjerd og hjelp frå politiet til å sikre bevisa.
Det er ingen hinder for å ta notat frå dokument ein har fått
innsyn i. Neste steg vil kunne vere å få med seg kopi av dokumenta.
Ein foreslår at dette vert innarbeidd i lovforslaget. Når det gjeld
å ta med seg originaldokumenta, bør ein på førehand ta opp saka etter
heimelen ein har i folketrygdlova § 21-4.
Det er ikkje aktuelt å varsla om kontroll på førehand ettersom
det klart nok vil motverke intensjonane med kontrollen.
Slike kontrollar må reknast som gransking etter forvaltningslova
§ 15, som mellom anna etablerer ei klageordning. Regelen bør vere
at klage etter forvaltningslova § 15 ikkje skal utsetje kontrollen.
Det er ein føresetnad for effektiv gjennomføring av kontroll
på staden at ein får tilgang til lokala eller området der verksemda
held til, utan ugrunna opphald. Ein foreslår difor at ein skal kunne
krevje bistand av politiet til å gjennomføre kontrollen.
Departementet foreslår at Arbeids- og velferdsetaten eller særskilt
utpekte einingar i etaten får heimel i folketrygdlova ny § 21-4 a
andre leddet til å gjennomføre kontroll på staden. Ein skal kunne
krevje at arbeidstakarane identifiserer seg, samt innsyn i og kopi
av dokument som kan avdekkje eller hindre urettmessige utbetalingar.
Kontrollen skal gjennomførast utan varsling på førehand, ei eventuell
klage over kontrollen skal ikkje føre til utsetjing, og ein kan be
om bistand frå politiet til å gjennomføre han. Kontroll på staden
kan gjennomførast som stikkprøvekontroll i utsette bransjar, og
generelt ved konkret mistanke om trygdemisbruk. Det vert foreslått
presisert at helseopplysningar berre kan krevjast etter reglane
i §§ 21-4 og 21-4 c.
Reglane i folketrygdlova ny § 21-4 a tredje leddet om at opplysningar
eller innsyn i dokument vert å gi utan hinder av teieplikt og utan
godtgjersle skal gjelde også i høve til kontroll på staden.
Høyringa støttar at ein bør gå vidare med forslaget om utveksling
av informasjon mellom Arbeids- og velferdsetaten og forsikringsselskapa
mv.
Ein må gjere endringar i lovene som regulerer teieplikta for
finansnæringa, slik at tilhøva ligg til rette for at ein kan gi
informasjon til Arbeids- og velferdsetaten. Når denne teieplikta
berre må vike for pålegg om å gi informasjon, vil ein ikkje etter
eige tiltak kunne gi opplysningar til Arbeids- og velferdsetaten.
Det er òg eit behov for å gå gjennom utforminga og i nokon grad
omfanget av varslingsretten etter forslaget i høyringsnotatet.
Varslingsretten bør gjelde når ein person ved forsett eller aktløyse
har fått eller har søkt å oppnå urettmessige ytingar frå Arbeids-
og velferdsetaten. Dette medfører at varslingsretten vert avgrensa
til dei same tilfella som foreslått i høyringsnotatet, likevel slik
at ein òg skal kunne varsle sjølv om forsettet eller aktløysa ikkje
har ført til utbetalingar frå trygda. Eit forsikringsselskap skal
i slike tilfelle kunne varslast om tilhøve som har medført eller
kan medføre urettmessige utbetalingar frå denne institusjonen til
denne personen.
Reaksjonane i høyringsrunden i høve til spørsmålet om eit register
i forsikringsbransjen over avslørte trygdemisbrukssaker gir ikkje
grunnlag for ei meir omfattande informasjonsutveksling frå Arbeids-
og velferdsetaten til forsikringsselskapa enn det som var foreslått.
Ein held difor fast ved forslaget om at melding frå etaten berre
vert gitt til det konkrete selskapet der personen er forsikra.
Spørsmål er om Arbeids- og velferdsetaten bør ha varslingsrett
i høve til forsikringsselskapa utan omsyn til kva som har skjedd
i eigen etat. Ei slik endring av forslaget ville medføre vesentleg
enklare reglar, men departementet er usikker på om dette ville gjere
ordninga meir effektiv. Spørsmålet vil kunne vurderast på nytt på
grunnlag av erfaringane i praksis. Ein kan heller ikkje sjå at tilhøva
per i dag ligg til rette for å inkludere likningskontora i samarbeidsordninga.
Departementet foreslår at ein etablerer eit forbod mot å gi vidare
opplysningane som er henta for eiga handsaming, og gir retningsliner
for kva varslet skal gå ut på. Varslet skal opplyse kva for ytingar
vedkomande har fått eller søkt å oppnå og kva dei feilaktige eller
mangelfulle opplysningane gjeld. Selskapet vil ikkje med heimel
i den nye paragrafen kunne få noko frå Arbeids- og velferdsetaten
som kan vere til direkte bruk ved handsaminga av saka.
Den som det vert gitt opplysningar om, skal ikkje få varsel om
informasjonsutvekslinga. Dette for redusere risikoen for tilpassingar.
Ein foreslår at reglane om teieplikt for mottakar av opplysningane
etter varslingsordninga, begrensingar i bruken av opplysningane
og fritak for straff og erstatning for den som gir opplysningar
i god tru, vert tekne med i lovforslaget.
Spørsmålet om å gi varslingsrett til alle som kan få pålegg om
å gi opplysningar etter folketrygdlova § 21-4 første leddet, vil
ikkje bli foreslått no, men vil bli vurdert seinare.
Ulempene ved ei varslingsordning er at den vil kunne nyttast
selektivt ut frå personlege preferansar og i verste fall utan tilstrekkeleg
grunn. Risikoen er minimal med den utforminga forslaget har fått.
Varslingsretten er lagt til profesjonelle aktørar innanfor eige
fagfelt. Ein finn likevel grunn til å ta inn heimel til å gi reglar
om korleis retten skal utøvast i praksis.
Departementet foreslår at det vert etablert ein ny § 21-4 b i
folketrygdlova som gjort greie for ovanfor. For å sikre at finansinstitusjonar
skal kunne gi informasjon til Arbeids- og velferdsetaten, foreslår
ein i tillegg endringar i lovene om sparebankar (§ 21 første leddet),
forretningsbankar (§ 18 første leddet) og i forsikringslova (§ 1-6
andre leddet) som gjer det klart at teieplikta i næringa ikkje er
til hinder for at det vert gitt informasjon etter folketrygdlova
§ 21-4 b.
I høve til legitimiteten i ordninga er det viktig å hindre misbruk
av overgangsstønad. Tilbakemeldinga frå direktoratet om utfordringar
ved praktiseringa av regelverket og spørsmålet om innføring av ein
regel om kven som må føre bevis for separat hushald parallelt til
det som materielt gjeld for utvida barnetrygd, tilseier at ein bør
få ein slik regel i lova med omsyn til overgangsstønad.
Overgangsstønad og utvida barnetrygd rettar seg i det vesentlege
til same målgruppa, einslege foreldre. Ytingane har likevel ulikt
formål.
Det alminnelege, sivilrettslege utgangspunktet er at det er den
som hevdar å ha ein rett som må gjere dette sannsynleg. Trygderetten
har i samsvar med fast og langvarig praksis lagt til grunn at det
som hovudregel er den som meiner å ha krav på den aktuelle ytinga
som også må føre bevis for kravet.
På bakgrunn av tilbakemeldingane frå direktoratet om praktiseringa
av reglane i etaten, vil det vere tenleg å presisere i lova at det
er stønadstakaren som må føre bevis for at vilkåra er oppfylte.
Departementet foreslår at folketrygdlova § 15-5 første leddet
vert presisert, slik at det går fram at stønadstakaren må gjere
det sannsynleg at han eller ho er eineforsørgjar med eineomsorg
for barn.
Det gis i høyringa støtte til forslaget om heimel for å gi andre
forvaltningsorgan opplysningar av eige tiltak for å hindre urettmessige
offentlige utbetalingar, men at forslaget ikkje går langt nok i
å opne for varsling til andre offentlege organ. Arbeids- og velferdsetaten
sitt inne med mykje kunnskap som ville kunne vere til nytte for
andre organ, men har svært lite høve til å gi opplysningar av eige
tiltak.
Prinsippet om at offentlege organ berre skal gi opplysningar
dersom det tener interessene til avgjevarorganet, må vegast opp
mot omsynet til ei effektiv forvaltning og ønsket om riktig avgjerd
i sakene. Det er her òg sett i gang arbeid på europeisk og nordisk nivå,
særleg med sikte på tilfella av forsettleg tileigning av offentlege
pengar.
Arbeids- og velferdsetaten bør kunne gi opplysningar av eige
tiltak for å sikre at innbetalingar til det offentlege skjer i samsvar
med reglane.
Når det gjeld opplysningsrett på andre område, finn ein ikkje
tilstrekkeleg grunn til å ta opp forslag no, men er samd i ein meir
omfattande opplysningsrett for Arbeids- og velferdsetaten.
Ein har vurdert nærare å ta med opplysningsrett til løyveorgana
ut frå dei avdekte problema i drosjenæringa, men det er uklart kva
for nytte ein slik opplysningsrett vil ha i praksis. Området er
òg framleis under utgreiing.
Departementet foreslår at arbeids- og velferdsforvaltningslova
vert endra slik at Arbeids- og velferdsetaten av eige tiltak kan
gi opplysningar til andre forvaltningsorgan for å hindre at nokon
får urettmessige utbetalingar frå eller unndreg seg innbetalingar
til det offentlege. Det vert òg gjort tillegg i teksten for å klargjere
spørsmålet om unntak frå teieplikta, paragrafen vert òg omdisponert.
Målet er å få fram at reglane om unntak frå teieplikta i forvaltningslova § 13 b
nr. 5 og 6 ikkje gjeld, og at unntak frå teieplikta må vere direkte
fastlagte enten i paragrafen sjølv eller i andre lover som vert
nytta av Arbeids- og velferdsetaten.
Det bør arbeidast vidare med spørsmålet om sanksjonar i høve
til manglande oppfylling av opplysningsplikta etter lova. Aktuelle
lovforslag vil bli lagt fram når saka er klar. Ein legg difor ikkje
framlegg om oppheving av straffebodet i folketrygdlova § 25-12.
Folketrygdlova § 25-3 femte leddet gir i dag heimel til sanksjonar
når arbeidsgjevar ikkje oppfyller pliktene etter § 25-2 i lova.
Det var i høyringa ikkje foreslått endringar i gjeldande rett, men
forslaget gjekk ut på at ein for å gi betre informasjon om innhaldet
i regelen skulle ta inn kva desse pliktene gjekk ut på. Høyringa
viser at det er vanskeleg å gjere denne føresegna meir informativ
utan å ta inn heile innhaldet frå § 25-2 i den etterfølgjande paragrafen.
Ein foreslår difor ikkje noka endring i dette leddet.
I høyringsnotatet vart det foreslått å gjere det klart at ein
kan ileggje gebyr for manglande oppfylling av meldeplikt til AA-registret
som vert oppdaga under kontroll på staden. Ein foreslår at folketrygdlova
§ 25-3 andre leddet vert endra, slik at det går klarare fram at
gebyr alltid kan ileggjast når melding ikkje er gitt innan fristen.
Talet på saker som vert omfatta av renteordninga ved etterbetaling
er ikkje stort og ein bør kunne etablere ei ordinær renteordning
utan større administrative kostnader. Ordninga bør i størst mogleg
grad dekkje opp for det reelle tapet ved at ein ikkje har fått den
ytinga ein hadde krav på til rett tid.
Når det gjeld ei ordning med renter i tilbakekrevjingssakene,
bør ein ta omsyn til dei tekniske problema som Arbeids- og velferdsdirektoratet
har peikt på. Ordninga i Skatteetaten med rentetillegg vil kunne vere
eit utgangspunkt.
Departementet er samd i at dersom ein skal krevje renter ved
tilbakekrevjing frå ordinære stønadstakarar, bør ein òg gjere dette
ved tilbakekrevjing mot behandlarar som har fått feilutbetalingar
i samband med direkte oppgjer frå trygda.
Ein foreslår at det vert gitt renter ved etterbetaling av ytingar
etter folketrygdlova § 22-13 sjette leddet eller § 22-14 fjerde
leddet (feilinformasjon/feilaktig vedtak) og ved etterbetaling når
etaten av eige tiltak rettar feil ved det opprinnelege vedtaket.
Vidare foreslår ein at renter vert rekna for seg for kvar av
terminane som etterbetalinga omfattar, frå den datoen da ytinga
skulle ha vore utbetalt fram til etterbetalinga vert effektuert.
Ein foreslår at rentesatsen skal svare til om lag halvparten av
forseinkingsrenta, men slik at den konkrete satsen vert å fastsetje av
departementet.
Dersom det vert gjort frådrag i ei etterbetaling for ytingar
frå folketrygda eller for økonomisk sosialhjelp som stønadstakaren
har fått i etterbetalingsperioden, bør ein berre rekne renter av
restbeløpet. Frådrag for individstønad etter arbeidsmarknadslova
bør ha same verknad.
Etterbetalingane i feilsaker vil ofte omfatte ytingar for fleire
år, og det er i utgangspunktet liten grunn til ein regel om at renter
berre vert gitt når dei utgjer eit visst minstebeløp. Dersom erfaringane
i praksis talar for dette, vil ein kunne supplere lova. Ein foreslår
derimot at plikta til å gi renter suspenderast dersom stønadstakaren
er årsak til forlenging av rentetida.
Når det gjeld tilbakekrevjingssaker, foreslås det at det skal
krevjast eit rentetillegg på 10 pst. av tilbakebetalingsbeløpet
ved tilbakekrevjing mot stønadstakarar mv. etter folketrygdlova
§ 22-15, når den som kravet rettar seg mot har handla forsettleg
eller grovt aktlaust.
Målet må vere å etablere ei ordinær renteordning ved tilbakekrevjinga
når dei systemtekniske tilhøva ligg til rette for dette. I mellomtida
vil det kunne vere aktuelt å justere den foreslåtte ordninga på
grunnlag av erfaringane i praksis.
Det foreslås at det vert gitt noko strengare reglar ved tilbakekrevjing
mot behandlarar etter forslaget til folketrygdlova ny § 22-15 a.
Ein foreslår at rentetillegget her skal utgjere 10 pst. som for
stønadstakarar. Rentetillegget skal gjelde alle saker etter folketrygdlova
ny § 22-15 a. Ein foreslår vidare at det vert rekna forseinkingsrenter
dersom betaling skjer etter den fastsette betalingsfristen, rekna
av tilbakebetalingskravet med rentetillegget på 10 pst.
Det foreslås at dei skisserte reglane vert plasserte i folketrygdlova
§ 22-17 (rentetillegg ved etterbetaling) og § 22-1 a (rentetillegg
ved tilbakekrevjing).
Det er få høyringssvar her, og det ser ut til at det kan ha vore
vanskeleg å sjå klart kva som var innhaldet i forslaget.
Det kan vere grunn til å slå fast at forslaget ikkje er eit generelt
unntak frå erstatningsretten for verksemda til Arbeids- og velferdsetaten.
Forslaget vert å tolke strengt etter ordlyden, som avgrensar reguleringa
til saker der det vert gitt etterbetaling etter folketrygdlova § 22-13
eller § 22-14 fjerde leddet.
Departementet foreslår at det vert etablert ein regel i folketrygdlova
ny § 22-17 b om at ein ikkje kan krevje erstatning for terminar
med ytingar som ikkje vert dekte av di etterbetalinga etter folketrygdlova § 22-13
ikkje går langt nok attende i tid. Tilsvarande skal ein ved etterbetaling
av ytingar ikkje kunne krevje erstatning for rentetap utover det
som følgjer av forslaget til folketrygdlova ny § 22-17.
Den foreslåtte regelen om avskjering av erstatning tolkast strengt
etter ordlyden. Det må vere grensene i § 22-13 som er årsak til
at dei aktuelle terminane ikkje vert gitt – andre situasjonar fell
utanom og kan i prinsippet gi grunnlag for erstatning. Eit praktisk
tilfelle er saker der feilinformasjon frå etaten fører til at ein
ikkje tener opp rett til ei yting.
Departementet foreslår at ein i forskotteringslova § 7 nytt åttande
ledd viser til den foreslåtte regelen i folketrygdlova ny § 22-1 b
om avskjering av renter og erstatning, men at ein inntil vidare
ikkje gjer endringar i dei andre lovene. Problema i høve til lange
etterbetalingar og terminar som fell utanfor etterbetalingane gjeld
i fullt mon i forskotteringsordninga. Det vil også vere aktuelt
å vurdere renter ved etterbetaling av forskot eller ved tilbakekrevjing
av feilutbetalingar av forskot, men dette bør skje i samband med spørsmålet
om renter av skyldig underhaldsbidrag til barn. Ein reknar med at
desse spørsmåla ikkje i same grad er aktuelle i høve til dei andre
lovene.
Det er viktig å etablere elektronisk informasjonsutveksling mellom
dei ulike aktørane i helse- og omsorgssektoren for å sikre kvalitet
og effektivitet. Rasjonaliseringsgevinsten er stor.
Arbeids- og velferdsetaten har utvikla elektroniske løysingar
for innsending av sjukmeldingar, legeattestar og direkte oppgjer
til etaten. Legane, den største potensielle brukargruppa, har tekne
dei i bruk i mindre grad.
Formålet med forslaget til lovendring er å etablere ein heimel
for å kunne krevje elektronisk innsending av sjukmeldingar og legeattestar
frå legar til Arbeids- og velferdsetaten. På det noverande tidspunktet
ønskjer Regjeringa å leggje til rette lovverket slik at eit krav
om elektronisk kommunikasjon kan ta til å gjelde på eit seinare
tidspunkt, det vil si når flest moglege føresetnader for god elektronisk
kommunikasjon mellom dei aktuelle aktørane er til stades. På sikt
vil ein vurdere den same typen verkemiddel overfor alle andre helsepersonellgrupper
som kan skrive ut sjukmelding eller attest som trygda finansierer,
eller som har direkte oppgjer med Arbeids- og velferdsetaten.
Det er eit mål at informasjonsutveksling i helse- og omsorgssektoren
skal skje elektronisk, jf. eNoreg 2009 og St.meld. nr. 17 (2006-2007)
Eit informasjonssamfunn for alle. Samspill versjon 2.0 gir retning
og samordning i IKT-utviklinga i sektoren.
Det er gjort store investeringar i utviklinga av Ei@-løysinga
og KUHR, og det er avgjerande for kostnadseffektiviteten og gevinstrealiseringa
til løysingane at mellom anna legar tek dei i bruk. Manglande legebruk
av dei elektroniske løysingane fører til at etaten må bruke ressursar
på manuelt arbeid som elles kunne ha vore frigjort til andre oppgåver.
I tillegg har Helse- og omsorgsdepartementet løyvd store summar
til investeringar og drift av Norsk Helsenett og til at legar skal
kunne kople seg opp til helsenettet. Så langt har dette ikkje ført
til ønskjeleg effektivitet eller innsparing. Dei ulike aktørane
må sjølve utvikle aktuelle tenester i nettet. Dei regionale helseføretaka
har eit ansvar for å medverke til dette saman med Arbeids- og velferdsetaten.
Norsk Helsenett gjorde i 2007 ein rammeavtale med Legeforeningen
som omfattar både fastlegar og avtalespesialistar. Ei klar målsetjing
for samarbeide er å auka elektronisk samhandling mellom aktørar
i helse- og omsorgssektoren.
Departementet ser det som ein føresetnad for at helse- og omsorgssektoren
skal kunne kommunisere elektronisk på ein forsvarleg måte, at alle
aktørar bruker standardiserte løysingar over ein robust infrastruktur
– som Norsk Helsenett. Det er ikkje eit krav å bruke Norsk Helsenett.
Dersom elektronisk innsending av sjukmeldingar, legeattestar
og direkte oppgjer ikkje lykkast, vil det vere eit tilbakesteg når
det gjeld IKT-satsinga i helse- og omsorgssektoren. eResept, elektroniske
rekvisisjonar for pasienttransport, elektronisk utsending av fastlegelister,
elektronisk frikortløysing og andre framtidige løysingar for elektronisk
kommunikasjon av sensitive personopplysningar er avhengig av at
legar har investert i den same infrastrukturen som ved bruk av Ei@-løysinga
og KUHR. Manglande infrastruktur vil difor òg hindre målrealisering
og vere ein alvorleg risikofaktor ved utvikling av nye elektroniske
løysingar. Dette må sjåast i samanheng med dei føringane Stortinget
har gitt i samband med Helserefusjonsprosjektet, der det er vedteke
at forvaltningsansvaret for helserefusjonar skal flyttast ut av
Arbeids- og velferdsetaten seinast innan 2010 og organiserast som
ein del av helseforvaltninga.
Legar som tek del i eit offentleg finansieringssystem – her ei
refusjonsordning som for mange utgjer ein viktig del av inntektsgrunnlaget
– må akseptere å bli pålagde ei administrativ plikt som har stor
effektiviseringsgevinst for det offentlege. På sikt vil det òg vere
effektiviseringsgevinst for legane.
Det er fleire føresetnader som må vere på plass før eit rettsleg
krav om elektronisk kommunikasjon mellom legar og Arbeids- og velferdsetaten
kan setjast i verk. Det vil framleis ta litt tid før tenestetilbodet
til Norsk Helsenett er på plass. Det same gjeld etableringa av ein
tilfredsstillande elektronisk tovegskommunikasjon med Arbeids- og
velferdsetaten. På bakgrunn av dei tidkrevjande prosessane som nye
løysingar og tenester representerer, er det på noverande tidspunkt
berre behov for å leggje til rette lov- og forskriftsverket, for
at dei kan setjast i verk på eit seinare tidspunkt. Varsel om at
rettsleg krav om elektronisk kommunikasjon kan verke stimulerande og
disiplinerande slik at løysingane blir best mogleg samla sett for
heile sektoren.
Departementet vil på sikt vurdere same typen verkemiddel overfor
andre helsepersonellgrupper som kan utferde sjukmelding eller attest,
eller som har direkte oppgjer med Arbeids- og velferdsetaten.
Det foreslås at lovendringane skal gjelde frå 1. januar 2009.
Ei rekkje av endringane er av ein slik art at det ikkje er naudsynt
med overgangsreglar.
Endringane i reglane om tilbakekrevjing inneber at vedtak i Arbeids-
og velferdsetaten får direkte tvangsgrunnlag, medan ein i dag må
gå til domstolane før tvangsfullføring kan skje. Ein foreslår her
at saker som er reiste for domstolane før 1. januar 2009 skal handsamast
der, med mindre Arbeids- og velferdsetaten og den private parten
gjer avtale om at reglane i folketrygdlova §§ 22-15 eller 22-15 a
skal gjelde.
Når det gjeld reglane i folketrygdlova §§ 22-17 og 22-17 a om
renter og rentetillegg, foreslås det at desse paragrafane berre
skal få verknad i saker der vedtak om etterbetaling eller tilbakekrevjing
vert gjort etter 31. desember 2008. Dette inneber at dei nye reglane
får verknad også når årsaka til etterbetalinga eller kravet om tilbakebetaling
er tilhøve i tida før lova tok til å gjelde, berre vedtaket kjem
etter 31. desember 2008. Dette er ikkje noko problem for renter
ved etterbetaling av ytingar. Når det gjeld rentetillegget ved tilbakekrevjing
av feilutbetalingar, har ein i lengre tid hatt heimel for å krevje
dette, sjølv om ein i praksis ikkje har nytta heimelen. Departementet meiner
difor at ein må kunne gi rentetillegget verknad i alle saker der
vedtaket om tilbakekrevjing vert gjort etter 31. desember 2008.
Det foreslås at reglane i folketrygdlova § 22-17 b første punktumet
ikkje skal gjelde for krav om erstatning som grunnar seg på hendingar
før lova tok til å gjelde.
Forslaga til endringar i reglane om tilbakekrevjing medfører
ikkje prinsipielle endringar med omsyn til når Arbeids- og velferdsetaten
kan ta opp krav om tilbakebetaling av for mykje utbetalte beløp.
Det vert opna for tilbakekrevjing etter reglane i folketrygdlova
når feilutbetalinga har skjedd til andre enn stønadstakar, og ein
får nye lovreglar om tilbakekrevjing ved feilutbetalingar til behandlarar.
Dette gir ei forenkling av arbeidet, og resultatet vil venteleg bli
at tilbakekravd beløp aukar. Ein reknar skjønnsmessig effekten av
forslaga til i storleiken 5 mill. kroner i året.
Arbeids- og velferdsetaten er avhengig av heimlar til kontroll
for å kunne avdekkje og dokumentere urettmessig mottak av ytingar
på ein effektiv måte. Forslaga reknast å føre til ei enklare sakshandsaming og
betre tilgang på opplysningar. Potensialet for innsparingar ved
å stanse urettmessige utbetalingar er stort, spesielt nevnes dei
store akkumulerte effektane når det gjeld langtidsytingar.
Det er realistisk å rekne med ei innsparing på 40 mill. kroner
i året på grunn av forslaga om betre tilgang på opplysningar mv.
Ein vil òg kunne få ein preventiv effekt som er større enn dei avslørte
misbrukstilfella.
Den utvekslinga av informasjon som det er lagt opp til mellom
forsikringsselskap mv. og Arbeids- og velferdsetaten, vil føre til
effektivisering og reduserte feilutbetalingar jamvel på forsikringssida.
Finansnæringens Hovedorganisasjon (FNH) ventar at svindelen vil
auke og reknar med at forsikringssvindelen på det aktuelle området
kan utgjere om lag 1 mrd. kroner i året.
Talet på saker med etterbetaling etter folketrygdlova § 22-13
sjette leddet og § 22-14 fjerde leddet er ikkje stort, men det kan
vere store beløp som vert etterbetalte. Talet på saker der Arbeids-
og velferdsetaten rettar feil av eige tiltak er ikkje kjent, men
det er her sjeldan tale om lange etterbetalingsperiodar og større
beløp. Uttellingane til/utbytte av renter i desse sakene vil difor
vere moderate, og det kan vere aktuelt med reglar om at renter berre
vert gitt når dei kjem opp i eit visst minstebeløp.
Etterbetalingane vil kunne variere mykje i omfang frå år til
år. Gjennomsnittleg årleg meirutgift vert rekna til 3 mill. kroner.
Relativt få saker med renter gjer at det administrative meirarbeidet
på grunn av forslaget vert tilsvarande avgrensa. Renter må reknast
manuelt eller ved hjelp av eit særskilt utvikla program. Utviklingskostnadene
til eit slikt program kjem i tillegg til meirarbeidet med ordninga.
Forslaget om eit rentetillegg ved tilbakekrevjing vil føre til
meirinntekter, som vil kunne utgjere i storleiken 5 mill. kroner
i året.
Forslaget om reglar som klargjer tilhøvet til erstatningsretten
vil gjere sakshandsaminga enklare. Den økonomiske effekten vil variere
sterkt frå år til år. Innsparinga vil kunne utgjere om lag 3 mill.
kroner i året i gjennomsnitt.
Dei økonomiske konsekvensane av forslag av den aktuelle typen
er svært vanskelege å rekne på, men ein reknar med ei samla netto
innsparing for folketrygda på 40–60 mill. kroner. Forslaga vil med
eitt unntak føre til reduserte utgifter/meirinntekter for folketrygda.
Forslaga til endringar er i hovudsak grunna på ønskje frå etaten
med sikte på å lette eller effektivisere sakshandsaminga. Talfesting
er vanskeleg. Forslaget om ei renteordning vil føre til noko meirarbeid, inkludert
arbeid med etablering av ei teknisk løysing.
Hovudgevinsten knytt til ein overgang til elektronisk innsending
av sjukmeldingar, legeattestar og direkte oppgjer, er at ressursar
kan overførast frå manuelle oppgåver og logisk kontroll av opplysningane. Elektroniske
løysingar er ein føresetnad for realiseringa av den nye arbeidsdelinga
i Arbeids- og velferdsetaten, og er dermed med på å innfri måla
for NAV-reforma.
Omlegginga vil i sin tur føre til meir korrekt bruk av offentlege
midlar. Elektronisk innsending vil vidare gi betre datakvalitet/datagrunnlag
– som vil gi betre styringsdata, som igjen vil gi grunnlag for meir målretta
tiltak.
Ved utgangen av 2007 var 1 236 av 1 567 fastlegekontor kopla
opp til Norsk Helsenett. Brutto eingongsavgift for tilknyting per
legekontor er drygt 26 000 kroner. Kostnadene til innkjøp og installasjon av
PKI er ca. 15 000 kroner, i tillegg kjem kostnader til oppgradering
eller innkjøp av kommunikasjonsprogramvare. Sosial- og helsedirektoratet
har i perioden 2003 til 2006 gitt tilskot på ca. 33,5 mill. kroner til
oppkopling av legekontor til Norsk Helsenett og til innkjøp av PKI-løysingar.
Kommunane må dekkje eigne kostnader ved oppkopling til Norsk
Helsenett. Fastlegepraksisar der legane er tilsette i kommunane,
eller som inngår i kommunale nett (ca. 8 pst. av fastlegane er kommunalt
tilsette), har fått tilskot på lik linje med legekontor med privatpraktiserande
fastlegar.
Det er enno ikkje teke stilling til iverksetjingstidspunktet
for krav til elektronisk kommunikasjon mellom legar og Arbeids-
og velferdsetaten. Når vilkåra for eit slikt krav ligg føre, m.a.
med eit betre tenestetilbod over Norsk Helsenett, vil fordelane/gevinstrealiseringa
for legane svare til dei aktuelle kostnadene.
Den samla samfunnsøkonomiske gevinsten heng saman med kor raskt
ein oppnår full overgang til elektronisk meldingsutveksling.
I Ot.prp. nr. 76 (2007–2008) som ble oversendt 27. juni 2008,
er det foreslått en rekke endringer i folketrygdlovens regler om
innhenting av opplysninger mv. og tilbakekreving av feilutbetalinger.
I Ot.prp. nr. 82 (2007–2008) om lov om endringer i lov 28. februar
1997 nr. 19 om folketrygd (folketrygdloven) mv. som ble oversendt
26. september 2008, er det foreslått endringer i flere av de samme
bestemmelsene i forbindelse med at behandling og utbetaling av stønad
til helsetjenester overføres fra Arbeids- og velferdsetaten til
Helsedirektoratet og underlagte organer. Helse- og omsorgsdepartementet valgte
i sin proposisjon å relatere endringsforslagene til gjeldende folketrygdlov.
Endringene i de aktuelle bestemmelsene i Ot.prp. nr. 82 (2007–2008)
dreier seg om tilføyelser med sikte på at reglene, i tillegg til
Arbeids- og velferdsetaten, skal kunne brukes av "Helsedirektoratet
eller det organ Helsedirektoratet bestemmer" (eller tilsvarende
formuleringer). Et unntak er endringene som knytter seg til innkreving
av feilutbetalinger som gjelder helserefusjoner eller andre feilutbetalinger
fra helsetjenesteforvaltningen. Etter gjeldende regler og etter forslagene
i Ot.prp. nr. 76 (2007–2008) skal innkreving foretas av Arbeids-
og velferdsetatens innkrevingssentral etter reglene i bidragsinnkrevingsloven. Helse-
og omsorgsdepartementet ønsket imidlertid å holde mulighetene åpne
for at innkreving skulle foretas av et annet organ, men fortsatt
med anvendelse av de tvangsmidler som bidragsinnkrevingsloven stiller til
rådighet. Forslaget i Ot.prp. nr. 82 (2007–2008) til endring i folketrygdloven
§ 22-15 nåværende fjerde ledd tok sikte på å holde en slik mulighet
åpen.
De berørte bestemmelser er forslagene til endringer i folketrygdloven
§ 21-3 tredje ledd, § 21-4 første og andre ledd, § 21-4 a første
ledd, § 21-4 c andre, tredje og fjerde ledd, § 22-15 første, fjerde
og sjuende ledd og § 22-15 a første, tredje og femte ledd. Det foreslås
at lovforslagene endres i tråd med dette.
I tillegg bør det foretas en endring i en ny bestemmelse foreslått
i Ot.prp. nr. 82 (2007–2008), folketrygdloven § 21-11 a. I denne
bestemmelsen vises det til enkelte av bestemmelsene i arbeids- og
velferdsforvaltningsloven § 7. Disse henvisningene bør rettes opp
som følge av de endringer i den sistnevnte bestemmelsen som er foreslått
i Ot.prp. nr. 76 (2007–2008).
Det foreslås at lovendringene trer i kraft straks.
Det vises til proposisjonens punkt 2 for nærmere redegjørelse
av merknader til de enkelte bestemmelsene i forslaget til endringer
i folketrygdloven.