1.1 Samandrag
Kredittmedlinga for 1996 er noko endra i høve til tidlegare utgåver. Omtalen av administrative forhold knytte til statsbankane, gjeldsforvaltninga, Verdipapirsentralen og Oslo Børs er sløyfa. Samstundes er omtalen av departementet sitt eige forvaltningsarbeid for ein stor del flytta frå nasjonalbudsjettet til kredittmeldinga. Formålet er at kredittmeldinga i større grad skal vere eit dokument som omhandlar aktuelle saker på finansmarknadsområdet.
Forretningsbankane og sparebankane har samla sett hatt gode resultat i 1996. Det var høg utlånsvekst i bankane i 1996, men bokførte tap er framleis svært låge. Redusert gjennomsnittleg rentemargin i 1996 tyder på sterk konkurranse om kundane innanfor bankanes kjerneverksemd. Store verdipapirvinstar medverka sterkt til gode resultat for livsforsikringsselskapa i 1996. Dei positive resultata har gjort det mogleg å styrka tilleggsavsetnadene og byggja opp kursreservar i livselskapa. Skadeforsikringsselskapa hadde lågare resultat i 1996 enn i 1995. Kapitaldekninga i bankane og forsikringsselskapa er tilfredsstillande i høve til dei fastsette krava.
Det er i meldinga gjort nærare greie for utviklinga i 1996 innan bank, forsikring, finansieringsføretak, verdipapirhandel og strukturen på finansmarknaden.
1.2 Merknader frå komiteen
Komiteen, medlemene frå Arbeidarpartiet, Dag Terje Andersen, Erik Dalheim, Gard Folkvord, Trond Giske, Berit Brørby Larsen, Tore Nordtun og Hill-Marta Solberg, frå Framstegspartiet, Siv Jensen, Per Erik Monsen og Kenneth Svendsen, frå Høgre, Børge Brende, Per-Kristian Foss og Kjellaug Nakkim, frå Kristeleg Folkeparti, Randi Karlstrøm, leiaren Lars Gunnar Lie og Ingebrigt S Sørfonn, frå Senterpartiet, Jørgen Holte, frå Sosialistisk Venstreparti, Øystein Djupedal, frå Venstre, Terje Johansen, og frå Tverrpolitisk Folkevalde, Steinar Bastesen, tek det som står i meldinga om utviklinga på finansmarknaden i 1996 til orientering. Komiteen har elles ingen merknader.
2.1 Regelverksutviklinga på finansmarknadsområdet
2.1.1 Samandrag
Bank- og finansieringsverksemd
Det er i meldinga gjort greie for desse regelverksendringane:
| - |
Ny lov om sikringsordninger for banker og offentlig administrasjon m.v. av finansinstitusjonar vart fastsett ved lov av 6. desember 1996 nr. 75 ( Ot.prp. nr. 63 (1995-1996) og Innst.O.nr.3 (1996-1997)). |
| - |
Ved lov av 7. juni 1996 nr. 30 vart mellom anna finansinstitusjonslova § 2-17 om tiltak mot kvitvasking av pengar endra med sikte på å styrkje regelverket til å førebyggje og kjempe mot kvitvasking av utbytte frå kriminell aktivitet, jf. Ot.prp. nr. 22 (1995-1996) , Innst.O.nr.50 (1995-1996) og omtale i Kredittmeldinga 1995. |
| - |
Finansdepartementet har føreslått lovedningar og fastsett forskrifter som følgje av krav frå EFTA sitt overvakingsorgan ESA om å bringe regelverket i tråd med EØS-reglar. Finansdepartementet fastsette 19. desember 1996 naudsynte forskrifter og endringsforskrifter: |
| - |
Forskrift 2. mai 1994 nr. 326 om filial av bankar og andre kredittinstitusjonar i annan stat innanfor EØS vart endra slik at dotterføretak av utanlandsk kredittinstitusjon kan etablere filial i Noreg. Vidare vart føresegner om informasjon som skal gjerast offentleg, revisjon av filial og lovval endra. I hovudsak vart tilsvarande endringar gjorde i forskrift 7. juli 1994 nr. 717 om grenseoverskridande tenesteyting av utanlandske bankar og andre kredittinstitusjonar i annan stat innanfor EØS. |
| - |
Forskrift 28. desember 1993 nr. 1257 om fordeling av tilsyn med finansinstitusjonar med hovudsete i annan EØS-stat og som driv verksemd i Noreg, mellom Kredittilsynet og utanlandsk myndigheit vart endra til å omfatte tilsynssamarbeid om forvaltningsselskap for verdipapirfond. Det vart òg fastsett at Kreditttilsynet skal utveksle opplysningar i samband med samarbeid med tilsynsmyndigheit i annan EØS-stat. |
| - |
Det vart lagt til ei føresegn i forskrift 28. juli 1994 nr. 750 om prospekt for verdipapirfond om at marknadsføring av verdipapirfond skal innehalde opplysningar om kvar prospekt skal vere tilgjengelege. |
| - |
Det vart fastsett ei ny forskrift 19. desember 1996 nr. 1319 om varslingsplikt ved suspensjon av innløyseretten som pålegg forvaltningsselskap for verdipapirfond straks å varsle myndigheitene i dei statar der dei tilbyr partar, dersom innløyseretten for partane blir suspendert. |
| - |
Det vart fastsett ei ny forskrift 19. desember 1996 nr. 1320 om forsikringstekniske avsetnader ved koassuranse i skadeforsikring innanfor EØS. Denne forskrifta fastset mellom anna at ein koassurandør sine avsetnader for ikkje oppgjorde skadar minst skal svare til den avsetnad som er fastsett av hovudassurandøren etter reglar eller praksis i den stat der dette selskapet har sitt hovudsete. Det norske selskapet sine avsetnader skal i alle høve fylle kravet til avsetnader etter norske reglar. |
| - |
Finansdepartementet fastsette 28. juni 1996 forskrift om verksemda til norske kredittinstitusjonar i annan EØS-stat. Forskrifta er omtala i Kredittmeldinga 1995. |
| - |
Finansdepartementet fastsette 23. april 1997 forskrift nr. 376 om tilsyn og kontroll med kredittinstitusjonar og verdipapirføretak sine store engasjement. |
| - |
Kredittilsynet har oppdatert årsrekneskapsforskriftene som gjeld for bank og forsikring, jf. nye forskrifter 13. september 1996 nr. 920 og 921. Regelverket blir revidert på nytt når ny rekneskapslov er vedteken. |
| - |
Kredittilsynet har i 1996 ført vidare sitt arbeid med rekneskapsreglar for finansielle derivat. Det er mellom anna teke inn krav om tilleggsopplysningar i rekneskapane til bankar og forsikringsselskap. Etter Kredittilsynet si vurdering er situasjonen i Noreg på dette området i samsvar med utviklinga internasjonalt. Men det er framleis mykje som ikkje er avklara når det gjeld rekneskapsmessig behandling av derivat både her i landet og ute. |
Forsikringsverksemd og pensjonsordningar
Det er i meldinga gjort greie for desse regelverksendringane:
| - |
Finansdepartementet har endra rammeverket for livsforsikring med investeringsval (unit linked). |
| - |
Med verknad frå 1997 er det opna for ei ny ordning for individuelle pensjonsavtaler (IPA), som kan inngås med forsikringsselskap, bank eller forvaltningsselskap for verdipapirfond. |
| - |
IPA-regelverket erstattar ordninga med egen pensjonsforsikring etter skatteloven (EPES). Forskrift 4. september 1992 om egen pensjonsforsikring etter skatteloven vert oppheva frå 1. januar 1998. Etter denne datoen vert EPES-kontraktar regulerte av reglane om pensjonsforsikring i IPA-forskrifta. I motsetnad til det som sto i Ot.prp.nr.64 (1996-1997) skal kontraktar som har vorte teikna som EPES konverterast til IPA, og vil verte regulerte av reglane om pensjonsforsikringsavtaler. |
| - |
Premie og tilskott til IPA gir etter skattelova rett til frådrag i skattytars alminnelege inntekt. |
| - |
Finansdepartementet fastsette 23. april 1997 forskrift nr. 377 om forsikringsselskap si kapitalforvaltning. Forskrifta gjennomfører EØS-reglar som svarar til rdir. 92/49 EØF (tredje skadeforsikringsdirektiv) og 92/96 EØF (tredje livsforsikringsdirektiv) som mellom anna inneheld reglar om forvaltning av eigedelar i forsikringsselskap. |
| - |
Kredittilsynet har utarbeidd eit utkast til forskrift med heimel i filialforskrifta (forskrift 2. mai 1994 nr. 326) med reglar om korleis EØS-selskapa skal oppfylle krav og vilkår om garantiordningar i forsikringsverksemdslova med forskrifter. Utkastet vart sendt på høyring i november 1996. |
| - |
Forskrift 15. september 1997 nr. 1005 om premier og forsikringsfond i livsforsikring inneheld reglar om grunnlagsrente, berekning av kor stor minsteverdi forsikringsfondet har, og reglar om tilleggsavsetnader. Samstundes med fastsetjinga vart forskrift 25. november 1993 nr. 1063 om premier i livsforsikring oppheva. Endringa inneber ei gjennomføring av EØS-avtalen, direktiv 79/267/EØF og 92/96/EØF , og er ei presisering i forhold til tidlegare regelverk. |
| - |
Finansdepartementet fastsette 23. april 1996 endringar i forskrift 19. februar 1993 nr. 117 om forsikringsverksemdslova si anvending på pensjonskasser og pensjonsfond. |
| - |
Finansdepartementet fastsette 22. mai 1996 forskrift nr. 506 om overdraging av forsikringsportefølje teikna etter reglane om etableringsrett eller utveksling av tenesteytingar. Forskrifta gjennomfører EØS-reglar, jf. forsikringsverksemdslova § 3-8. Forskrifta er omtala i Kredittmeldinga 1995. |
Verdipapirhandel
Det er i meldinga gjort greie for arbeidet med desse regelverksendringane:
| - |
Ny lov om verdipapirhandel vart fastsett ved lov av 19. juni 1997 nr. 73 (Ot.prp. nr. 29 og Innst.O.nr.83 (1996-1997)). Den gamle verdipapirhandellova vart endra ved lov av 7. juni 1996 nr. 25. Endringane galdt reglane for konsesjon for verdipapirføretak og verksemda i desse, og er omtala i Ot.prp. nr. 15, jf. Innst.O.nr.48 (1995-1996) og i Kredittmeldinga 1995. Desse endringane er tekne inn i den nye lova. Vidare er reglane for handel med aksjar og andre finansielle instrument endra, mellom anna reglane om innsidehandel, meldepliktig verdipapirhandel, forretningsmetodar og kursmanipulering, flaggingsplikt, tilbodsplikt, prospektkrav og motrekning av valuta- og derivatkontraktar. Verdipapirlovutvalet vart oppnemnt ved kgl.res. 31. januar 1994. Lovendringane byggjer på to delinnstillingar frå utvalet trykte som NOU 1995:1 og NOU 1996:2 . |
I medhald av verdipapirhandellova er det til no fastsett 15 nye forskrifter og overgangsreglar m.v., som det er gjort nærare greie for i meldinga:
| - |
Forskrift 14. oktober 1996 nr. 983 om sikkerheit som må stillast for verdipapirføretak, slår i samsvar med verdipapirhandellova § 4-13 første ledd fast at verdipapirføretak og filialar av utanlandske verdipapirføretak skal stille sikkerheit for ansvar føretaket kan pådra seg i samband med verksemda. |
| - |
Den såkalla NAT-saka avdekte eit generelt behov for reglar om tilsette i finansnæringa sin eigenhandel med finansielle instrument. NAT-saka hadde fleire sider. Ei galdt usakleg fordeling av aksjar i ein aktuell emisjon frå tilretteleggjaren si side i strid med krav om god forretningsskikk. Ei anna galdt visse proteføljeforvaltarar si handtering av oppdragsgivaren sine interesser i høve til eigne interesser. Finansdepartementet fastsette på denne bakgrunn forskrift 11. juni 1997 nr. 593 om minstekrav til internreglar for verdipapirføretak, finansinstitusjonar m.v. om eigenhandel i finansielle instrument for visse tilsette. |
| - |
Kredittilsynet fastsette forskrift 6. juni 1997 nr. 590 om eigenhandel med finansielle instrument for tilsette i forvaltningsselskap for verdipapirfond. Internregelforskrifta gjeld difor ikkje for tilsette i forvaltningsselskap for verdipapirfond. |
| - |
Finansdepartementet sende 28. april 1997 på høyring eit lovforslag frå Kredittilsynet om reglar for tilsette i verdipapirføretak når dei driv eigenhandel med finansielle instrument. Høyringsfristen var 1. august 1997. Saka er for tida til behandling i departementet. |
Anna regelverk
Det er i meldinga gjort greie for arbeidet med desse regelverksendringane:
| - |
Emisjonsforskrifta 27. februar 1989 nr. 135 vart oppheva 20. desember 1996. |
| - |
Samstundes med at emisjonforskrifta blei endra, vart det fastsett ei ny forskrift 20. desember 1996 nr. 1247 om emisjonskurs og meldeplikt når eit føretak utsteder ihendehavarobligasjonar o.a. |
| - |
Finansdepartementet sende 24. oktober 1996 ut eit høyringsnotat om opprydding i føresegner i penge-, kreditt- og valutalovgivinga m.v. med frist til å uttale seg 20. mars 1997. Høyringsnotatet inneheldt mellom anna forslag om oppheving av penge- og kredittlova og valutalova. |
| - |
Ved kgl.res. 6. september 1996 vart ansvaret for Kommunalbanken flytta frå Finansdepartementet til Kommunal- og arbeidsdepartementet med verknad frå 1. januar 1997. 15. november 1996 vart det fastsett endringar i forskrift for Norges Kommunalbank som følgje av at ansvaret vart flytta. |
2.1.2 Merknader frå komiteen
Komiteen tek til orientering det som står i meldinga om regelverksutvikling på finansmarknadsområdet.
Komiteen har elles ingen merknader.
2.2 Viktige forvaltningssaker
2.2.1 Samandrag
I vedlegg til meldinga er det gitt ei oversikt over forvaltningsavgjerdene som departementet tok i 1996. I meldinga er det gitt ei omtale av følgjande viktige forvaltningssaker i 1996 og 1997:
| - |
Finansdepartementet fastsette 6. desember 1995 nye retningsliner for Postbanken sitt høve til å plassere overskuddslikviditet som kontolån i Noregs Bank. |
| - |
Finansdepartementet avgjorde i 1996 følgjande konsesjonsaker om skiping eller utviding av finanskonsern gjennom oppkjøp eller samarbeid mellom finansinstitusjonar: |
| - |
Departementet gav 12. januar 1996 Kreditkassen løyve til å kjøpe 100 % av aksjane i Norgeskreditt Holding AS. Kredittilsynet gav tilråding i saka. Kreditkassen fekk òg mellombels løyve til å eige mellom 90 og 100 % av aksjane fram til 31. mars 1997. |
| - |
Både DnB og det nederlandske forsikringsselskapet AEGON fekk 23. januar 1996 samtykke til å eige 100 % av aksjane i Vital Forsikring AS. Kredittilsynet gav tilråding i saka. |
| - |
Finansdepartementet godkjende 4. juni 1996 ei samarbeidsavtale mellom Sparebanken Midt-Norge, Sparebanken Nord-Norge, Sparebanken Rogaland og Sparebanken Vest. |
| - |
20. desember 1996 godkjende departementet ei samarbeidsavtale mellom 12 mindre sparebankar. Desse danna Samarbeidende Sparebanker AS som, saman med dei fire eigarbankane i Sparebankgruppen, samstundes fekk løyve til kvar å eige 20 % av Sparebankgruppen AS. |
| - |
Finansdepartementet vedtok 22. mai 1996 å redusere eit refusjonskrav mot Sparebanken Rana i samband med granskingsarbeidet i Wiker-utvalet. |
| - |
Finansdepartementet gav 27. august 1996 Cultura Lånesamvirke løyve i medhald av sparebanklova § 3 til å drive sparebankverksemd. |
| - |
Finansdepartementet avslo 5. september 1996 å forlengje dispensasjonane til Orkla ASA og Tiger Management Corporation (Tiger) til kvar å kunne eige inntil 15 % av aksjane i UNI Storebrand. |
| - |
Ved kgl. res. 27. november 1993 vart det i medhald av sentralbanklova § 16 vedteke å gi ut ein jubileums- og minnemyntserie i samand med Sykkel-VM i Oslo 1993. |
| - |
Finansdepartementet vart i brev 3. juli 1996 frå Eksportfinans AS bede om ei avklaring av om departementet kunne oppretthalda Eksportfinans sin dispensasjon frå eigaravgrensingsreglane, dersom selskapet ovetok og fusjonerte med Kommunekreditt Norge AS, eit selskap i Kreditkasse-konsernet. |
| - |
Finansdepartementet behandla i 1996 følgjande fire søknader om godkjenning etter finansieringsverksemdslova § 2-7 i saker knytte til betalingsformidling: |
| - |
Sparebankenes servicekontor, Forretningsbankenes servicekontor og Postbanken søkte 24. november 1995 Finansdepartementet om godkjenning for rammeavtale om integrering av Postbanken i den felles intrastrukturen for betalingsformidling som dei andre bankane har. |
| - |
Finansdepartementet godkjende 9. mai 1996 ei avtale om skiping av eit selskap for betalingsterminalar i varehandelen o.a. (RFTPOS), kalla Bank-Axept AS, etter søknad frå bankforeiningane. Selskapet er sentral for innsamling av data frå betalingsterminalar i detaljhandelen. |
| - |
Finansdepartementet godkjende 9. juli 1996 ei ny avtale om interbankgebyr etter søknad frå servicekontora for dei to bankforeiningane. |
| - |
Finansdepartementet godkjende 11. juni 1996 ei avtale om « regler om beregning av pris for tilgang til bankenes fellessystemer innen betalingsformidlingen », etter søknad frå Sparebankforeningens servicekontor og Bankforeningens servicekontor. |
| - |
Finansdepartementet vedtok 16. august 1996 ikkje å gi UNI Storebrand løyve til å eige inntil 45 % av A-aksjane og 40 % av B-aksjane i Røde Kors Klinikk AS. Kredittilsynet gav tilråding i saka. |
| - |
Veddrar AS, eit selskap heimehøyrande i Verdal kommune, klaga 8. juli 1994 over Finansdepartementet sitt vedtak 17. juni 1994 om å gi UNI Storebrand dispensasjon til å eige Værdalsbruket AS fram til 1. januar 2004. |
| - |
Finansdepartementet gav 18. mars 1997 løyve til at det danske AS Forsikringsselskapet Codan skipar dotterselskapet Fokus Livsforsikring AS. Kreditttilsynet gav tilråding i saka. Samstundes godkjende departementet eit samarbeid mellom Codan og Fokus Bank mellom anna om distribusjon av forsikringsprodukta til Fokus Livsforsikring gjennom Fokus Bank sine filialar. |
| - |
Styra i Storebrand og Kreditkassen la 1. april 1997 fram eit forslag til fusjonsplan der eit selskap i Storebrandkonsernet skulle vere det overtakande selskap i fusjon med morselskapet i Kreditkassekonsernet. |
| - |
Kredittilsynet gjorde 30. mai 1997 vedtak med heimel i finansieringserksemdslova § 2-6 første ledd bokstav b om at aksjeeigarane Ivory Enterprise Corp, Ivory AS, Kjell Inge Røkke og Aker RGI ASA skulle sjåast på som ei gruppe ved bruk av eigar- og stemmerettsgrensene i høve til reglane i finansieringsverksemdslova § 2-2 og § 2-4. Storebrand ASA vart med heimel i kredittilsynslova § 4 nr. 9 pålagd ikkje å godkjenne aksjekjøp i strid med vedtaket. |
| - |
Finansdepartementet godkjende 11. mars 1997 samanslutninga av Eiker Sparebank og Drammensbanken Skoger Sparebank til Sparebanken Eiker Drammen i medhald av sparebanklova § 47, jf. § 5 og finansieringsverksemdslova § 2a-7 andre ledd. |
| - |
Finansdepartementet gav 18. mars 1997 det sveitsiske selskapet Zürich Insurance Company (Zürich) løyve til å kjøpe Protector Forsikring ASA. |
| - |
Finansdepartementet gav 10. mai 1997 Landsbanken og Samvirkegruppen løyve til å skipe eit finanskonsern i medhald av reglane om finanskonsern i finansieringsverksemdslova kap. 2a. |
| - |
Finansdepartementet godkjende 22. juli 1997 at Rutebileiernes Forsikringsselskap Gjensidige vart omdanna til aksjeselskap, og at alle aksjane i selskapet vart overtekne av Trygg Hansa Försäkring AB. |
| - |
Finansdepartementet avslo 25. juli 1997 klage over Kredittilsynet sitt vedtak om ikkje å gi K-Fondene AS samtykke til å gjere verdipapirhandlar og yte rådgivingstenester for Christiania SICAV. K-Fondene er eit norsk forvaltningsselskap for verdipapirfond og Christiania SICAV (société d'investissement à capital variable) er eit luxembourgsk investeringsselskap inndelt i underfond. |
| - |
Finansdepartementet gav 29. august 1997 løyve til seks søkjarar om at dei kan opprette livsforsikringsselskap som skal tilby livsforsikring med investeringsval (unit linked) i medhald av nye reglar fastsette 20. desember 1996, jf. omtale i pkt. 2.1. Kredittilsynet gav tilråding i saka. Desse selskapa fekk slikt løyve: |
| - |
David Livsforsikring AS/Sparebankgruppen AS |
| - |
Den norske Bank ASA/Vital Forsikring ASA |
| - |
Landsbanken-Samvirkegruppen AS |
| - |
Christiania Forsikring AS (Kreditkassekonsernet) |
| - |
Gjensidige Livsforsikring |
| - |
Finansdepartementet godkjende 12. september 1997 delt eigarskap mellom bilimportfirmaet Møller Bil AS og finansieringsselskapet Finans Skandic AB av bilfinansieringsselskapet Møller Bilfinans AS. |
2.2.2 Merknader frå komiteen
Komiteen tek til orientering det som står i meldinga om viktige forvaltningssaker på finansmarknadsområdet i 1996.
Komiteen har elles ingen merknader.
3.1 Årsmeldinga for 1996
3.1.1 Samandrag
Årsmeldinga 1996 for Noregs Bank vart behandla og godkjend i hovudstyremøte 19. februar 1996.
Det er i meldinga gjort greie for leiing og administrasjon av Noregs Bank i 1996.
Departementet merkar seg det arbeidet Noregs Bank gjer for å sikre ein effektiv ressursbruk. Etter departementet sitt syn er det viktig at verksemda i Noregs Bank er så effektiv som mogleg.
Verksemda til Noregs Bank i 1996
Etter sentralbanklova § 1 skal Noregs Bank mellom anna vere utøvande og rådgivande organ i penge-, kreditt- og valutapolitikken. Banken skal gi ut setlar og mynt og fremje eit effektivt betalingssystem. Vidare skal banken overvake penge-, kreditt- og valutamarknadene.
Det er i meldinga ei kort framstilling av verksemda i 1996, som byggjer på årsmeldinga frå Noregs Bank. Ein viser òg til omtalen av penge-, kreditt- og renteutviklinga i nasjonalbudsjettpublikasjonane.
Betalingsmiddel og betalingsformidling
Banklovkommisjonen leverte i november si tredje delutgreiing ( NOU 1996:24 ). Kommisjonen gjer her mellom anna framlegg om at etablering og drift av interbanksystem - det vil seie system for avrekning, oppgjer og overføring av betalingar mellom bankar - skal krevje konsesjon av Kongen, med søknad til Noregs Bank som skal førebu saka. Noregs Bank skal etter forslaget òg føre tilsyn med slike system.
Betalingssystemet er ein viktig del av infrastrukturen i det finansielle systemet. Svikt her kan få store samfunnsøkonomiske konsekvensar og medføre store kostnader. Noregs Bank har særleg lagt vekt på å avgrense risikoen for at problem i ein finansinstitusjon eller ein delmarknad skal forplante seg til andre institusjonar og marknader gjennom betalingssystema.
Noregs Bank er i ferd med å innføre eit nytt system for oppgjer av pengeposisjonar mellom bankane og Noregs Bank. Det nye systemet vil redusere risikoen i betalingsoppgjeret mykje, mellom anna fordi oppgjer kan skje etter kvart gjennom dagen og ikkje berre ein gong dagleg slik det er i dag. Bankane vil rg måtte stille pantesikring for skyldnadene sine i oppgjeret. I 1996 vart prinsippa for det nye systemet fastlagde. Bankane vart informert om dei nye rammevilkåra i oktober 1996 etter høyring frå bankforeiningane. I 1997 er forskriftene utforma, og ein stegvis innføring er i gang frå 24. november 1997. Den nye ordninga stiller større krav til informasjons- og transaksjonsutveksling mellom bankane og Noregs Bank. Tidlig i 1996 vart det difor gjort ein avtale mellom bankforeiningane og Noregs Bank om utvikling av eit nytt informasjons- og transaksjonssystem. Systemet gjer det mogleg for bankane å hente informasjon frå og sende transaksjonar til Noregs Bank gjennom bankane sitt eige system, NICS.
Internasjonalt vart risikoen i valutaoppgjeret sterkt fokusert i 1996, mellom anna publiserte Bank for International Settlements (BIS) i mars 1996 ein rapport om saksfeltet.
Noregs Bank er oppgjersbank for pengeoppgjeret knytt til dei verdipapirtransaksjonane som blir avrekna i Verdipapirsentralen.
I samarbeid med Norges Fondsmeglerforbund, Verdipapirsentralen, Oslo Børs, Norsk Opsjonssentral, Den norske Bankforening, Sparebankforeningen i Norge og Kredittilsynet har Noregs Bank leidd ei kartlegging av konsekvensane for finansiell sektor av ein arbeidskonflikt i banksektoren.
Ved utgangen av 1996 var det setlar for 40.674 mill. kroner i sirkulasjon i hushald, føretak og bankar. Gjennomsnittleg var det i 1996 setlar for 36.812 mill. kroner i sirkulasjon. Dette er ein auke på 2,7 % jamført med 1995. Dei siste fem åra har setelomløpet auka med 28,7 %.
Årsgjennomsnittet for verdien av mynt i omløp i 1996 var 2.776 mill. kroner. Dette er ein auke på 10,7 % i høve til i 1995.
Myntinngangen til Noregs Bank auka frå 698,7 mill. myntar i 1995 til 759,9 mill. myntar i 1996, ein auke på 8,8 %.
Oppgåver og rådgiving i samband med penge-, kreditt- og valutapolitikken
Det er ei fast ordning at Noregs Bank sender brev til departementet i samband med at nasjonalbudsjettet blir lagt fram. Brevet som gjeld Nasjonalbudsjettet 1996, er teke inn i eit vedlegg til årsmeldinga frå Noregs Bank. Også andre brev og fråsegner frå Noregs Bank er med i dette vedlegget.
Forskrifta frå 6. mai 1994 som gjeld kursordninga til den norske krona, gir nærmare retningsliner for gjennomføringa av pengepolitikken. I § 2 i forskrifta heiter det mellom anna at « Norges Banks løpende utøvelse av pengepolitikken skal rettes inn mot stabilitet i kronens verdi målt mot europeiske valutaer, med utgangspunkt i kursleiet siden kronen begynte å flyte den 10. desember 1992 ». Det er gitt utfyllande retningsliner for pengepolitikken i kommentarar til forskrifta og i seinare budsjettdokument.
Noregs Bank sende 22. november 1996 eit brev til Finansdepartementet om utforminga av penge- og valutapolitikken. Bakgrunnen for dette brevet var mellom anna at ein såg teikn til press i økonomien og risiko for tiltakande pris- og kostnadsvekst. I brevet peika ein mellom anna på at innanfor dei eksisterande retningslinene, og i lys av korleis penge- og valutamarknadene fungerer, må ein akseptere visse kortsiktige svingingar i valutakursen. I salderingsproposisjonen for 1996 viste Regjeringa til ansvarsdelinga i den økonomiske politikken og understreka stabil valutakurs som retningsline for pengepolitikken. Regjeringa la vekt på at det er viktig å unngå vesentlege svingingar i konkurranseevna som følgje av valutakurssvingingar, og viste til at det er klare grenser for kor langt pengepolitikken i dagens situasjon kan medverke til å stabilisere utviklinga i norsk økonomi.
I 1996 førte Noregs Bank vidare arbeidet med å analysere pris- og kostnadsutviklinga, mellom anna ved å gi ut kvartalsvise inflasjonsrapportar.
Noregs Bank bruker kjøp og sal av valuta og påverkar rentenivået i pengemarknaden for å stabilisere valutakursen, men ifølgje retningslinene for pengepolitikken er det ikkje aktuelt å bruke så sterke verkemiddel når det gjeld kjøp og sal av kroner og endringar i dei kortsiktige rentene som under fastkurspolitikken fram til 10. desember 1992. Oppbygginga av Statens petroleumsfond inneber at Noregs Bank over tid skal kjøpe valuta som tilsvarer oppbygginga av fondet. I 1996 vart om lag 46 mrd. kroner sette av til Statens petroleumsfond. Eit langvarig appresieringspress mot norske kroner gjorde at Noregs Bank i løpet av året kjøpte meir valuta enn det som følgjer av oppbygginga av petroleumsfondet. Noregs Bank kjøpte valuta for om lag 90 mrd. kroner i 1996. Det vart ikkje intervenert gjennom sal av valuta i 1996.
Noregs Bank påverkar rentenivået mellom anna gjennom å fastleggje ein « korridor » for rentene i pengemarknaden via dei såkalla signalrentene: foliorenta og D-lånsrenta. Foliorenta er renta bankane får på innskotta sine på foliokonto i Noregs Bank, og D-lånsrenta er renta bankane må betale når dei nyttar låneretten på denne foliokontoen og tek opp dagslån. Desse rentene vart reduserte to gonger i løpet av 1996. Den 8. mars 1996 vart rentene sette ned frå 4,75 og 6,75 % til 4,50 og 6,50 %. Med verknad frå 6. november 1996 vart rentene reduserte med nye 0,5 prosentpoeng, til respektive 4,0 og 6,0 %.
Innanfor « rentekorridoren » kan Noregs Bank påverke rentenivået i pengemarknaden gjennom tilførsla av kronelikviditet til banksystemet. Ved bruk av likviditetspåverkande instrument motverkar Noregs Bank òg dei sesongmessige svingingane i likviditeten til bankane som mellom anna følgjer av statens inn- og utbetalingar. Dei viktigaste verkemidla i denne samanhengen er utlegging av kortsiktige lån og innskott med fast rente (F-lån og F-innskott). Ettersom det er store kortsiktige svingingar i statens inn- og utbetalingar, blir F-lån og F-innskott ofte nytta. I 1996 vart det i alt lagt ut 136 F-lån eller F-innskott. Likviditeten blir òg påverka av emisjonar av statspapir og av Noregs Banks handel med statspapir. Sentralbanken kan dessutan bruke valutaswappar, men det blir i liten grad gjort. I tillegg fastsetjer sentralbanken rammer for bankane sine dagslån i Noregs Bank. Desse rammene vart ikkje endra i 1996.
I 1996 vart bankane sine vilkår for lån og innskott i sentralbanken endra ved forskrift nr. 5/23. august 1996. (* Forskrift 21. august 1996 nr. 825 *). Endringa gjer at filialar i Noreg av finansinstitusjonar utanfor EØS-området får rett til D-lån og folioinnskott i Noregs Bank. Ein har òg utvida utvalet av verdipapir som ein aksepterer som pantesikring for bankane sine dagslån.
I 1995 etablerte Noregs Bank ei ordning med primærhandlarar for dei store statsobligasjonslåna.
Etter § 24 i sentralbanklova skal Noregs Bank forvalte dei offisielle internasjonale reservane. Forvaltninga blir utført etter retningsliner som er gitt av hovudstyret i Noregs Bank og lagde fram for Finansdepartementet. Retningslinene omhandlar særleg kredittrisiko, renterisiko og fordelinga på ulike valutaslag.
Dei internasjonale reservane er samansette av gull, fordringar på Det internasjonale valutafondet (IMF), kortsiktige bankinnskott og investeringar i rentepapir. Målt med marknadsprisar ved årsslutt auka desse reservane med 24,8 mrd. kroner til 171,6 mrd. kroner i løpet av 1996. Av dette utgjorde netto valutareservar (internasjonale reservar fråtrekte gull og fordringar på IMF og justert for inngåtte, men ikkje oppgjorde valutahandlar) 164,5 mrd. kroner. Ved utgangen av 1995 var netto valutareservar 134,6 mrd. kroner. Dei viktigaste faktorane bak endringa var: valutaintervensjonar 90,7 mrd. kroner, renteinntekter på10,3 mrd. kroner, prisvinst på rentepapir med 0,3 mrd. kroner, nedbetaling av utanlandsgjelda til staten med 18,8 mrd. kroner, overføring til Statens petroleumsfond 47,5 mrd. kroner og valutakurstap på 4,4 mrd. kroner.
Valutareservane er delte inn i to ulike porteføljar etter kva formål dei skal tene:
| 1. |
Immuniseringsporteføljen, som skal koordinerast med statsgjelda i utanlandsk valuta slik at rente- og valutarisikoen samla blir minst mogleg. |
| 2. |
Andre valutareservar (første- og andrelinjereservar), som i første rekkje skal kunne nyttast til intervensjonar i valuta- og pengemarknaden. |
Dersom første- og andrelinjereservane ikkje er tilstrekkelege, kan immuniseringsporteføljen òg nyttast til intervensjonsformål. Ved utgangen av 1996 utgjorde immuniseringsporteføljen 47,4 mrd. kroner og første- og andrelinjereservane 124,2 mrd. kroner.
Frå mai 1996 har Noregs Bank forvalta Statens petroleumsfond. Forvaltninga skjer med grunnlag i lov om Statens petroleumsfond av 22. juni 1990 og forskrift for forvaltning av Statens petroleumsfond, fastsett av Finansdepartementet 10. mai 1996 med endringar av 29. november 1996. Ved utgangen av 1996 var fondet på 47,5 mrd. kroner. I 1996 vart det starta eit førebuande arbeid for å setje Noregs Bank i stand til å forvalte eit fond der aksjar skulle inngå. Ein viktig del av dette arbeidet er utvikling av eit system for styring av risiko. Dessutan vart bemanninga på dette området auka med sju årsverk, i hovudsak personar med høg kompetanse på finansteori og risikostyring.
Bankar, kredittføretak og finaniseringsselskap som skal drive valutaverksemd, må ha autorisasjon frå Noregs Bank, og det er fastsett grenser i høve til ansvarleg kapital for storleiken på valutarisikoen dei kan ta. Noregs Bank har ansvar for å kontrollere at desse posisjonsgrensene blir haldne. I 1996 vart det registrert berre eitt brot på grensene, mot fem i 1995.
Noregs Bank er høyringsinstans for Finansdepartementet og Kredittilsynet ved utforming av nye lover og forskrifter og ved endringar i regelverket for finansmarknadene og finansinstitusjonane. Viktige høyringssaker i 1996 var mellom anna forslaget til ny lov om sikringsordningar for bankar og om offentleg administrasjon av finansinstitusjonar ( NOU 1995:25 ) og forslag til endringar i verdipapirhandellova ( NOU 1996:2 ). Tilrådingane frå Noregs Bank i desse sakene og andre høyringssaker er tekne med i banken si årsmelding for 1996.
Noregs Bank har i mange år analysert utviklinga i finansinstitusjonane og finansmarknadene. I 1995 vart det etablert eit opplegg for å følgje utviklinga i den finansielle stabiliteten i Noreg. Dette arbeidet vart utvikla vidare i 1996. Ein utførte då grundigare analysar av stoda i hushalda og føretaka og av konkurransen mellom aktørane i finansmarknaden, særleg av dei utfordringane bankane står overfor. Den økonomiske tilstanden i føretaka og hushalda var relativt god, noko som truleg vil medverke til låge tap i banksektoren også i 1997. Soliditeten både i forretnings- og sparebankane var tilfredsstillande i 1996, og innteninga var god som følgje av låge tap på utlån.
Noregs Bank og Kredittilsynet samarbeider på ei rekkje område. Dette samarbeidet er det gjort nærmare greie for i kap. 5, « Samarbeidet mellom Kredittilsynet og Noregs Bank ».
Frå og med 1996 blir arbeidet med å hente inn, kontrollere, leggje til rette og publisere den mest detaljerte statistikken for bankar, statlege låneinstitutt, finansieringsselskap, kredittføretak og verdipapirfond utført av Noregs Bank. Statistikken blir gitt ut i ein ny publikasjon, « Finansstatistikk ». Noregs Bank har ansvaret for oppdatering og vedlikehald av den sentrale databasen for bankstatistikk (FIKS-basen), som både Statistisk sentralbyrå og Kredittilsynet nyttar.
Frå 1. januar 1996 tok ein i bruk nye rekneskapsreglar for bankar og finansieringsføretak i samsvar med EØS-avtalen.
Valutastatistikk/valutaregulering
Det er i meldinga gjort greie for arbeidet med valutastatistikk.
Noregs Bank har med heimel i valutalova av 14. juli 1950 og Finansdepartementets forskrift av 22. juni 1990 fått fullmakt til å fastsetje valutareguleringsforskrifter. Gjeldande forskrift vart vedteken 27. juni 1990. Nye endringar blir kunngjorde i form av rundskriv. Forskrifta som gjeld no, har karakter av å vere eit grunnleggjande regelverk for rapportering til Noregs Bank, og inneber difor i liten grad tradisjonell valutakontroll/valutaregulering.
Desse endringane i valutareguleringsforskrifta vart vedtekne i 1996, jf. rundskriv nr. 7/19. desember 1996:
| - |
Det er gjort unntak frå legitimasjonsplikt ved kjøp og sal av utanlandske betalingsmiddel som skjer gjennom valutabankane sine vekslingsautomatar. Noregs Bank kan fastsetje nærmare retningsliner om høve til slik verksemd, mellom anna beløpsgrenser og vilkår for utplassering (kap. 9 i forskrifta). |
| - |
Det er innført ein ny paragraf som presiserer at meldeplikta ved inn- og utførsel av setlar og mynt ved post- og bodsendingar gjeld på same måten som ved fysisk medbringing ved inn- og utreise. Valutabankar er unnatekne frå slik meldeplikt (kap. 10). |
| - |
Kap. 11 (kjøp og sal av verdipapir o.a.) og kap. 12 (forsikring) er oppheva. |
I tillegg til statistikkformål blir datamaterialet i valutastatistikken nytta til å hjelpe skatte- og tollvesenet i deira kontrollarbeid. Talet på førespurnader om hjelp frå desse er stigande, og i 1996 kom det inn i alt nær 270 førespurnader som resulterte i tilbakemeldingar om 40.000 transaksjonar på namngitte føretak eller personar.
I samband med implementering i norsk rett av FN-sanksjonar om økonomisk boikott av land eller landområde, har Finansdepartementet delegert oppgåva som kontroll- og lisensmyndigheit for finansielle transaksjonar til Noregs Bank. Dette arbeidet, som inneber at ingen transaksjonar med dei landa som er omfatta av sanksjonar, kan gjennomførast utan samtykke frå Noregs Bank, blir utført etter forskrifter fastsette av Utanriksdepartementet. Det vart i 1996 gitt ut to meldingar om endringar i dette regelverket, i rundskriv nr. 1/13. mars 1996 og nr. 4/6. august 1996.
Anna verksemd
Noregs Bank yter driftskreditt til fiskeindustrien etter retningsliner som Stortinget har fastsett. Garantiramma var på 250 mill. kroner for 1996 og er på 150 mill. kroner for 1997. Ved inngangen til 1996 var fjorten engasjement knytte til ordninga, to av desse var under avvikling. Ved utgangen av året var talet redusert til åtte, og av desse var fire under avvikling. Nedgangen i talet på engasjement heng saman med betre inntening i næringa og generell betring i tilgangen på kreditt i marknaden. Tapsfondet utgjorde 29,2 mill. kroner ved utgangen av 1996.
Noregs Bank administrerer òg to statlege kredittordningar retta mot fiskerinæringa. Begge ordningane er avvikla, men det står att nokre føretak som ikkje har innfridd låna.
Noregs Bank har hatt eit samarbeid med Statens nærings- og distriktsutviklingsfond (SND) om drift av ein rekneskapsdatabase, utvikling av analysesystem, utarbeiding av porteføljeanalysar, rekneskapsanalysar og analysar av enkeltføretak. Kostnadene ved arbeidet har fullt ut vore dekt av SND og fylkeskommunane. På bakgrunn av endringane i organiseringa av SND vart dette arbeidet avvikla frå 1. januar 1997, med unntak for drift av databasen.
Noregs Banks Seteltrykkjeri produserer norske reisepass for Justisdepartementet og frimerke for Postens frimerketeneste.
Noregs Bank er hovudkommissær for statens innanlandske låneseriar. Noregs Banks årsmelding gir eit nærmare oversyn over utvidingar og innfriingar av statslån i 1996.
Noregs Bank er oppgjersbank for oppgjer knytte til verdipapirtransaksjonar i Verdipapirsentralen og opsjonshandel og future-handel i Norsk Opsjonssentral. Frå 1996 gjennomfører Noregs Bank òg oppgjer for kraft-futures.
Etter sentralbanklova § 3 skal Noregs Bank informere det offentlege om penge-, kreditt- og valutatilhøva. Noregs Bank gir i tillegg til årsmeldinga ut ein forkorta versjon på engelsk. Sentralbanken gir vidare ut kvartalskrifta « Penger og Kreditt » og « Economic Bulletin », der det siste har stoffval tilpassa utanlandske lesarar.
3.1.2 Merknader frå komiteen
Komiteen tek det som står i meldinga om Noregs Bank si årsmelding for 1996 til orientering.
Komiteen har elles ingen merknader.
3.2 Internasjonalt myntprogram
3.2.1 Samandrag
Etter sentralbanklova § 16 gjer Noregs Bank ut jubileums- og minnemyntar etter vedtak av Kongen. Kongens myndigheit er delegert Noregs Bank ved kgl. res. 25. mars 1994 nr. 233. I Ot.prp. nr. 25 (1984-1985) om lov om Norges Bank og pengevesenet står det om praksis ved utgjeving av jubileums- og minnemyntar (s. 93 og 94):
|
« Departementet vil vise til uttalelse i Ot.prp. nr. 40 (1981-1982) om lov om jubileums- og minnemynter, der det blant annet heter: |
|
« Hittil har en fulgt en meget restriktiv praksis ved utgivelse av jubileums- og minnemynter. Denne praksis går ut på at jubileums- og minnemynter bare bør preges for å markere spesielle nasjonale begivenheter og at det ikke bør inngå som ledd i ulike innsamlingsaksjoner. En forutsetter at det fortsatt følges den samme restriktive praksis. » |
|
Departementet mener at denne restriktive praksis bør fortsette. » |
Finanskomiteen slutta seg til proposisjonen, jf. Innst.O.nr.50 (1984-1985) s. 41.
I samband med at myndigheiten etter sentralbanklova § 16 blei delegert til Noregs Bank, blei retningslinene for utgjeving av jubilems- og minnemyntar omtalt i Kredittmeldingen 1991 og 1992 (St.meld. nr. 17 (1993-1994)). På s. 20 i meldinga står det:
|
« Norges Bank har for Finansdepartementet lagt fram forslag til retningslinjer for hvilke kriterier som bør være oppfylt for at en begivenhet skal kunne gi grunnlag for utgivelse av minnemynt: |
| 1. |
Utgivelse av jubileums- og minnemynter skal være begrenset til markering av store nasjonale begivenheter som må antas å ha alminnelig tilslutning i den brede almenhet. |
| 2. |
Det kan utgis jubileums- og minnemynter knyttet til Kongens merkedager. Det kan videre utgis knyttet til enkeltpersoner av kulturell, historisk eller nasjonal betydning for landet. Jubileums- og minnemynter knyttet til en person må med unntak av kongehuset gjelde en avdød. |
| 3. |
Utgivelse av jubileums- og minnemynter knyttet til store nasjonale og historiske begivenheter må kunne tidfestes med stor grad av sikkerhet. Utgivelse av jubileums- og minnemynter bør gi prioritet for store nasjonale og historiske begivenheter og personer knyttet til landets historie etter 1814. |
|
Finansdepartementet slutter seg til dette forslaget. » |
Finansdepartementet mottok i april 1996 ein førespurnad frå UNICEF om deltaking i eit internasjonalt myntprogram i tilknyting til UNICEFs 50 års jubileum. Departementet la da til grunn at dei nemnde retningslinene er til hinder for at Noregs Bank tek del i internasjonale myntprogram. Spørsmålet om slike utgjevingar har sidan vore handsama i Noregs Bank på generell basis. Banken har i brev 27. september 1996 til Finansdepartementet anmoda om at det blir lagt til rette for at Noregs Bank kan ta del i internasjonale myntprosjekt. Noregs Bank viser i brevet til at Hovedstyret den 7. august 1996 vedtok å gå inn for at det vert opna for at Noreg kan ta del i internasjonale myntprosjekt i særlege tilfelle. I brevet står det om Hovedstyret si beslutning:
|
« Hovedstyret la til grunn at en slik særlig hjemmel bør praktiseres med forsiktighet og at det legges vekt på å unngå overmetting av det norske markedet. Deltakelse i internasjonale myntutgivelser bør så langt mulig ikke skje til fortrengsel av rene norske myntutgivelser. Slike programmer bør administreres av anerkjente firmaer med god kjennskap til det internasjonale marked, og som tar ansvar for opplag og distribusjon. Utgivelser Norge eventuelt skal engasjere seg i bør begrenses til markering av viktige verdensomspennende begivenheter eller være til inntekt for verdensomspennende humanitære organisasjoner. » |
Departementet viser til at Noreg tradisjonelt har vore aktiv i internasjonalt arbeid, m.a. gjennom FN og andre humanitære organisasjonar, og at Noregs Bank difor bør ha høve til å ta del i internasjonale myntprosjekt i samband med dette. Departementet vil òg vise til at ved ein adgang til å taka del i internasjonale jubileums- og minnemyntprogram, og nytting av denne adgangen, vil Noreg komme på line med andre land sin praksis. Departementet sluttar seg til vurderingane frå Noregs Bank. Departementet går på denne bakgrunn inn for å endre gjeldande retningsliner for utgjeving av jubileums- og minnemyntar slik at det blir opna for at Noreg kan ta del i internasjonale myntprogram i særlege tilfelle.
Departementet ber Stortinget slutte seg til den endringa av retningslinene for utgjeving av jubileums- og minnemyntar som det er gjort greie for her.
3.2.2 Merknader frå komiteen
Komiteen sluttar seg til dei endringane av retningslinene for utgjeving av jubileums- og minnemyntar som det er gjort greie for i meldinga.
3.3 Rekneskap og budsjett for 1996
3.3.1 Samandrag
Det er i tabell 3.2 og 3.3 i meldinga gitt oversyn over Noregs Banks balanserekneskap ved utgangen av 1996, samanlikna med tilsvarande tal for 1993, 1994 og 1995.
Noregs Banks aktiva
Auken i dei internasjonale reservane frå 1995 til 1996 har si bakgrunn i at Noregs Bank foretok store intervensjonar som ledd i den pengepolitiske styringa i 1996. Avkastninga på netto valutareservar utgjer 7.615 mill. kroner i 1996 mot 8.638 mill. kroner i 1995. Valutakurstap på 4.233 mill. kroner reduserte isolert sett avkastinga i 1996. Valutakurstapa skuldast samansetjinga av reservane, der valutaene i reservane i 1996 er svekte mot norske kroner.
Amerikanske dollar utgjorde 17,6 % av valutareservane ved utgangen av 1996, mot 16,2 % året før. Tilsvarande utgjorde tyske mark 35,8 % i 1996, det same som året før.
Noregs Bank sine gullreservar er førte opp under internasjonale reservar med 285,0 mill. kroner. Den bokførte verdien har vore uendra i fleire år og er utrekna på grunnlag av den offisielle gullprisen som er fastsett av Det internasjonale valutafondet (IMF), som tilsvarer ein kilopris på 7.732,27 kroner. Marknadsverdien på gull er vesentleg høgare enn dette.
Posten « andre fordringar på utlandet » består mellom anna av den delen av Noregs kvote i IMF som er i norske kroner. Tilsvarande gjeldsbeløp er bokført under « gjeld til utlandet ».
Noregs Bank si behaldning av norske verdipapir er sett saman av omsetjelege sertifikat og ihendehavarobligasjonar. I 1996 kjøpte sentralbanken statssertifikat i første- og andrehandsmarknaden for om lag 5,3 mrd. kroner, mens sertifikat for 9,5 mrd. kroner forfall i løpet av året. Gjennom den ordinære marknadspleia i andrehandsmarknaden kjøpte Noregs Bank netto 2,9 mrd. kroner i obligasjonslånet S459 fram til forfall 28. februar 1996. Ved forfall var Noregs Banks behaldning på 5,3 mrd. kroner. I januar 1996 kjøpte Noregs Bank statsobligasjonar for ein milliard kroner i samband med emisjonen av obligasjonen S467.
Noregs Banks eigedomsmasse, maskinar og inventar utgjer store verdiar. Eigedelane til banken utgjer 2.223 mill. kroner pr. 31. desember 1996.
Noregs Banks passiva
Setlar og mynt i omløp auka i 1996 med 1,2 mrd. kroner til 43,3 mrd. kroner, mot 42,1 mrd. kroner året før. Innskott frå statskassa minka i 1996 med 14,3 mrd. kroner til 80,6 mrd. kroner, mot 94,9 mrd. kroner året før. Eigenkapitalen auka med 0,2 mrd. kroner til 29,0 mrd. kroner, mot 28,8 mrd. kroner året før.
Statens petroleumsfond er plassert som kroneinnskott på særskild konto i Noregs Bank. Noregs Bank plasserer desse midlane særskilt i bankens eige namn i aktiva denominert i utanlandsk valuta. Midlane blir forvalta i samsvar med forskrift for forvaltning av Statens petroleumsfond av 10. mai 1996. Pr. 31. desember 1996 utgjorde fondet 47,5 mrd. kroner.
Resultatrekneskapen for 1996
Tabell 3.4 viser Noregs Banks resultatrekneskap for 1996.
Tabell 3.4 Noregs Banks resultatrekneskap for 1995 og 1996.
| Tal i heile tusen kroner |
1995 |
1996 |
| Renteinntekter utland |
9.618.852 |
10.550.915 |
| Rentekostnader utland |
268.253 |
254.648 |
| Renteinntekter innland |
1.401.829 |
1.335.123 |
| Rentekostnader innland |
3.942.710 |
3.934.361 |
| Netto renteinntekter utland og innland |
6.809.718 |
7.759.484 |
| Netto kursreguleringar |
(540.609) |
(2.619.302) |
| Netto renteinntekter og kursreguleringar |
6.269.109 |
5.140.182 |
| Driftsinntekter |
192.678 |
169.025 |
| Driftskostnader |
846.560 |
863.565 |
| Driftsresultat før tap på utlån |
5.615.227 |
4.445.642 |
| Inngått/(tap) på utlån/fordringar |
68 |
(675) |
| Overskott i år før ekstraordinære postar |
5.615.295 |
4.444.967 |
| |
|
|
| Pensjonsskyldnader, implementerte |
16.105 |
- |
| Overskott |
5.599.190 |
4.444.967 |
| |
|
|
| Overføringar: |
|
|
| Overført frå overføringsfondet |
7.239.240 |
4.236.451 |
| Overført frå oppskrivingsfondet |
118.921 |
102.324 |
| Til disposisjon |
12.957.351 |
8.783.742 |
| |
|
|
| Til statskassa frå overføringsfondet |
7.239.240 |
4.236.451 |
| Avsett til kursreguleringsfondet |
999.658 |
4.547.291 |
| Avsett til overføringsfondet |
4.718.453 |
0 |
| Disponert i alt |
12.957.351 |
8.783.742 |
Årsresultatet til Noregs Bank etter kursreguleringar var for 1996 ein vinst på 4,4 mrd. kroner, mot 5,6 mrd. kroner året før.
Bruken av overskottet i 1996
Retningslinene for avsetjing og disponering av Noregs Banks overskott vart fastsette i kgl. res. 7. februar 1986. Retningslinene er endra fleire gonger, seinast ved kgl. res. 17. januar 1997 og har no denne ordlyden:
| 1. |
Av Norges Banks overskudd avsettes til kursreguleringsfondet inntil dette har nådd 10 % av bankens fordringer i norske verdipapirer og 20 % av bankens netto valutareserver unntatt immuniseringsporteføljen og de midler som forvaltes for Statens petroleumsfond, andre fordringer/forpliktelser overfor utlandet og eventuelt andre engasjementer som av hovedstyret vurderes å ha ikke ubetydelig kursrisiko. Immuniseringsporteføljen svarer til den del av Norges Banks valutareserver som er skilt ut som egen portefølje der avkastning godskrives/belastes staten i samme års regnskap. Det samme gjelder for porteføljen til Statens petroleumsfond. Dersom kursreguleringsfondet er større enn det som følger av forholdstallene nevnt i pkt. 1, første avsnitt, skal det overskytende tilbakeføres til resultatregnskapet. |
| 2. |
Eventuelt overskudd etter avsetning til, eller tilførsel fra kursreguleringsfondet, avsettes til overføringsfondet. |
| 3. |
Fra overføringsfondet overføres hvert årsoppgjør til statskassen et beløp svarende til gjennomsnittet av brutto avsetninger til overføringsfondet ved de tre foregående årsoppgjør. |
| 4. |
Eventuelle underskudd i Norges Banks regnskap dekkes ved overføringer fra kursreguleringsfondet. |
I samsvar med punkt 1 i retningslinene blir kursreguleringsfondet for 1996 tilført heile det disponible overskottet på 4.547,3 mill. kroner. Kursreguleringsfondet har likevel ikkje nådd storleiken etter punkt 1 i forskrifta. Dersom kursreguleringsfondet skulle reflektert høva i punkt 1 i forskrifta, måtte avsetnaden for 1996 utgjere 8.805,0 mill. kroner. Årsaka til den sterke auken i avsetnaden til kursreguleringsfondet er at dei kursutsette plasseringane har auka med 40,9 mrd. kroner, mellom anna som følgje av vesentlege interveneringar i 1996. Det er såleis ikkje avsett noko til overføringsfondet etter pkt. 2.
3.3.2 Merknader frå komiteen
Komiteen tek det som står i meldinga om Noregs Bank sitt rekneskap og budsjett for 1996 til orientering.
Komiteen har elles ingen merknader.
4.1 Samandrag
Det er i meldinga ein kort omtale av dei administrative tilhøva og verksemda i Kredittilsynet.
Kredittilsynet sin administrasjon har blitt betydeleg utbygd i dei seinaste åra. Om administrasjon og personale heiter det i årsmeldinga (s. 44):
|
« Kredittilsynet fikk fire nye stillinger i 1996 og har nå i alt 139 stillinger. Stortinget vedtok ved behandlingen av Innst.S.nr.246 (1991-1992) en opptrapping av ressursene til Kredittilsynet, og med en økning fra 103 stillinger i 1992 til 139 i 1996 er nå denne planen gjennomført. Ved utgangen av året var det 134 fast tilsatte, mot 129 ved utgangen av 1995. » |
Dei samla utgiftene til Kredittilsynet var 73,8 mill. kroner, ein auke på 7,0 % frå 1995. Utgiftene blei dekka ved innkreving frå dei tilsynspliktige.
Ein visar til Kredittilsynet si årsmelding for nærare omtale av administrative tilhøve m.v. i Kredittilsynet. Årsmeldinga inneheld òg Kredittilsynet sitt syn på tilhøva i finansmarknaden og verksemder under tilsyn.
Tilsynet med verdipapirmarknaden utgjer institusjonstilsyn og transaksjonstilsyn. Det blir varsla auka tilsyn med forvaltninga av verdipapirfond. Kredittilsynet meiner det er viktig at dei som sel slike fondsparter fortel om den risiko som ligg i å investera i verdipapirfond i høve til vanleg banksparing. I årsmeldinga vert det gjeve eit oversyn over handsaminga av løyve til å drive verdipapirforetak etter dei endringane Stortinget gjorde i lova for verdipapirhandel i 1996. Arbeidet med å avdekka innsidehandel og dei sakene som vart oversende ØKOKRIM i 1996, er òg omtala.
4.2 Merknader frå komiteen
Komiteen tek det som står i meldinga om Kreditttilsynet si verksemd i 1996 til orientering.
Komiteen har elles ingen merknader.
5.1 Samandrag
I finanskomiteen si innstilling til Stortinget om organiseringa av tilsynet med finansmarknadene (Innst.S.nr.246 (1991-1992)) vart det uttrykt ønske om at det « gjennomføres tiltak for å styrke samarbeidet og koordineringen med Norges Bank, bl.a. for å sikre Kreditttilsynet tilgang på den nødvendige samfunnsøkonomiske kompetanse ». På denne bakgrunn vart det i 1993 utarbeidd ein rapport om samarbeidet mellom Kreditttilsynet og Noregs Bank. Denne rapporten gav status for samarbeidet mellom dei to institusjonane, og inneheldt forslag til nye rutinar for samarbeidet. Rapporten resulterte i eit felles brev til Finansdepartementet frå dei to institusjonane datert den 26. april 1993. I Finansdepartementet sitt tildelingsbrev til Kredittilsynet, datert 17. januar 1997, heiter det:
|
« Kredittilsynet og Norges Bank har arbeidsområder og oppgaver som er nært knyttet sammen. Det vises til felles brev 26. april 1993 fra Kredittilsynet og Norges Bank til departementet hvor det er redegjort for et utvidet samarbeid mellom de to institusjonene. Det er viktig at den utvidede samarbeidsordningen fortsatt gis prioritet. Departementet ber derfor Kredittilsynet i samarbeid med Norges Bank om en oppfølgende redegjørelse for samarbeidsordningen innen utløpet av første halvår 1997. Det tas sikte på en omtale i Kredittmeldingen for 1996. » |
I meldinga er det gitt ei slik framstilling av korleis samarbeidet mellom Kredittilsynet og Noregs Bank fungerer no. Framstillinga byggjer på eit felles brev av 22. april 1997 frå Kredittilsynet og Noregs Bank. Formålet med samarbeidet har vore å utnytte spesialkompetansen i dei to institusjonar og unngå unødvendig dobbeltarbeid, samtidig med at dei to institusjonane får behalde dei sjølvstendige rollene og oppgåvene dei no har. Som eit ledd i det faste samarbeidet prøver ein så langt det er tenleg, å avgrense ressursbruken til dei to institusjonane på område der den eine institusjonen heilt klart har eit hovudansvar. I konklusjonen i brevet frå Kredittilsynet og Noregs Bank datert 22. april 1997, heiter det:
|
« Generelt er oppfatningen hos begge institusjoner at samarbeidet fungerer godt, og er til stor nytte for begge institusjoner. Samarbeidet vil i samsvar med dette fortsatt bli høyt prioritert. » |
5.2 Merknader frå komiteen
Komiteen tek det som står i meldinga om samarbeidet mellom Kredittilsynet og Noregs Bank til orientering.
Komiteen har elles ingen merknader.
6.1 Samandrag
Det er i meldinga gjort greie for det rettslege grunnlaget for Statens Banksikringsfond, og for organisasjon og leiing i 1996.
Statens Banksikringsfond hadde i 1996 eit overskott på 2.232 mill. kroner. Hovuddelen av fondsinntektene var knytte til vinning ved sal av aksjar i Den norske Bank, med 1.788 mill. kroner og motteke aksjeutbyte på 446 mill. kroner. Fondet hadde dessutan renteinntekter frå plasseringar på til saman 72 mill. kroner.
Fondet hadde i 1996 kostnader på til saman 73,6 mill. kroner. Av dette kan 71,7 mill. kroner knytast til sal av aksjar. Driftskostnadene til fondet utgjorde 1,9 mill. kroner.
Ved utgangen av 1996 hadde fondet aksjar som i rekneskapen var verdsette til 1.040 mill. kroner. Marknadsverdien på aksjane var på same tid 2.548 mill. kroner. I 1996 gjennomførte fondet eit sal av 193 mill. aksjar i Den norske Bank. Etter salet sit fondet attende med ein mindre aksjepost i Den norske Bank (16,2 %). Fondet eig dessutan 100 % av aksjane i Oslobanken u.a.
Forvaltningskapitalen til fondet var ved utgangen av 1996 på 2.075 mill. kroner.
Dei likvide midlane til fondet, med unntak av mindre beløp knytte til fordringar og inneståande på driftskonto, er plasserte som kontolån til staten. Kontolån til staten utgjorde 1.028 mill. kroner ved utgangen av 1996. Fondet førte tilbake til staten 4.216 mill. kroner i 1996. Denne overføringa er ført direkte mot fondet sin eigenkapital.
Etter budsjettvedtak, jf. B.innst.S.nr.III (1996-1997) kap. 5350 post 50 vart det overført 975 mill. kroner frå fondet til staten i første halvår 1997. Ved halvårsskiftet hadde fondet likvide midlar på om lag 259 mill. kroner.
Fondet har følgt opp Den norske Bank, Kreditkassen og Fokus Bank ved å gå gjennom dei kvartalsvise rapporteringane frå bankane. Fondet har også i 1996 arbeidd med forhold knytte til avvikling av Oslobanken. Oslobanken er no på det nærmaste avvikla.
Det har frå styresmaktene si side vore lagt til grunn at eigardelane som Statens Banksikringsfond har i norske bankar, skal vere avgrensa i tid, og at det langsiktige eigarskapet skal forvaltast av Statens Bankinvesteringsfond. I samsvar med dette vart det ved lovendring 23. juni 1995 opna for at Statens Banksikringsfond kan overføre ansvaret for forvaltninga av aksjar til Statens Bankinvesteringsfond. Dette vart gjort i juli same år. Sjå omtale i Kredittmeldinga for 1995 s. 37.
Lov om sikringsordningar for bankar og offentleg administrasjon mv. av finansinstitusjonar vart vedteken 6. desember 1996. I samband med framlegget til ny lov vart det tilrådd frå departementet at lov om Statens Banksikringsfond i løpet av relativt kort tid blir oppheva, og at verksemda i fondet blir avvikla. Departementet vil kome attende med forslag om oppheving av lov om Statens Banksikringsfond.
I mai 1996 selde Statens Banksikringsfond ein aksjepost på om lag 66 mill. aksjar i Den norske Bank til Statens Bankinvesteringsfond. I juni selde Statens Banksikringsfond om lag 127 mill. aksjar i Den norske Bank til private, jf. omtale i kap. 5 om Statens Bankinvesteringsfond. Begge sala vart gjennomførte til marknadsvilkår.
Det er i meldinga gjort nærare greie for avviklinga av Oslobanken.
6.2 Merknader frå komiteen
Komiteen tek det som står i meldinga om Statens Banksikringsfond si verksemd i 1996 til orientering.
Komiteen har elles ingen merknader.
7.1 Samandrag
Det er i meldinga gjort greie for det rettslege grunnlaget og for organisasjon og leiing i Statens Bankinvesteringsfond.
Statens Bankinvesteringsfond hadde i 1996 eit overskott på 1.344 mill. kroner mot 628 mill. kroner i 1995.
Driftsinntektene utgjorde 1.347 mill. kroner og driftskostnadene 3,8 mill. kroner. Av inntektene utgjer 561 mill. kroner utbytte frå aksjar i A/S Bergens Skillingsbank, DnB og Kreditkassen.
Overskottet 1.344 mill. kroner vart heilt og fullt overført til statskassa 26. mai 1997.
Ved utgangen av 1996 hadde Statens Bankinvesteringsfond aksjar i forretningsbankar til ein bokført verdi på i alt 5.097 mill. kroner. Marknadsverdien for investeringane til Statens Bankinvesteringsfond utgjorde 11.339 mill. kroner. Det er 6.242 mill. meir enn bokført verdi. Meirverdien ved førre årsskifte utgjorde 3.722 mill. kroner.
I tillegg til dette forvalta Statens Bankinvesteringsfond ein portefølje av aksjar for Statens Banksikringsfond med ein bokført verdi på 1.040 mill. kroner. Samla marknadsverdi av porteføljen som Statens Bankinvesteringsfond forvalta ved utgangen av 1996, var 13.887 mill. kroner mot 13.593 mill. kroner året før.
Verdipapirporteføljen som Statens Bankinvesteringsfond forvaltar, hadde i 1996 samla inntekter på 3.641 mill. kroner og eit nettoresultat på 3.509 mill. kroner etter frådrag for sals- og driftskostnader, og innløysing av tidlegare nedskrive ansvarleg lån.
Statens Bankinvesteringsfond har ikkje gitt tilsegn om deltaking i ny ansvarleg kapital i 1996.
I St.meld. nr. 39 (1993-1994), Bankkrisemeldinga, drog Regjeringa opp hovudlinjene for den statlege eigardelen i forretningsbankane. Regjeringa gav mellom anna uttrykk for at den statlege eigardelen i Den norske Bank og Kreditkassen skulle førast vidare, mens andre eigarforhold skulle avviklast. Frå s. 127 i St.meld. nr. 39 (1993-1994) blir det sitert:
|
« På mellomlang sikt og i inneværende stortingsperiode tas det sikte på beholde en statlig eierandel på over 50 % i disse to bankene. Før det ev. blir aktuelt å redusere eierandelen under 50 %, vil Regjeringen legge spørsmålet om omfanget av det statlige eie frem for Stortinget til fornyet vurdering. » |
Stortinget slutta seg til dette forslaget, jf. Innst.S.nr.213 (1993-1994).
I tråd med dette vart alle dei 63 mill. aksjane som staten hadde i Fokus Bank, selde i september/oktober 1995. Salet er omtala i Kredittmeldinga 1995 s. 38.
Tidsplan og transaksjonsstruktur for salet av alle dei 10 mill. grunnfondsbevis Statens Bankinvesteringsfond har i Sparebanken NOR, vart vedtekne tidleg i 1996 etter tilråding frå hovudtilretteleggjarane, Kleinwort Benson. Basert på resultatet av bodgivinga vart den endelege prisen fastsett til 176 kroner pr. grunnfondbevis, svarande til sluttkursen på Oslo Børs på prisingstidspunktet. Salet, som vart avslutta i midten av mars, er nærmare omtala i Kredittmeldinga 1995 s. 39.
I april 1996 vart Statens Bankinvesteringsfonds aksjepost på 13,9 % av aksjane i Bergen Skillingsbank seld. Brutto salsinntekter frå salet utgjorde til saman om lag 71,4 mill. kroner.
Statens Bankinvesteringsfond vedtok i juni/juli 1996 å selje 126.871.742 aksjar i Den norske Bank, svarande til 19,8 % av den totale aksjekapitalen i banken. Basert på resultatet av bodgivinga vart den endelege prisen fastsett til børskurs på prisingstidspunktet, kr 19,30 pr. aksje. Etter salet eig staten gjennom fonda framleis om lag 52,2 % av aksjane i Den norske Bank, mens folketrygdfondet eig om lag 2,4 %. Salet er omtala i Kredittmeldinga 1995 s. 39.
Tabell 7.1 Eigarstruktur i Kreditkassen og Den norske Bank pr. 1. oktober 1997
| |
Kreditkassen |
Den norske Bank |
| |
aksjar i % |
aksjar i % |
| Finansielle føretak |
6,8 |
5,2 |
| Ikkje finansielle føretak |
7,4 |
5,8 |
| Privatpersonar |
4,0 |
4,6 |
| Stats- og trygdeforvaltninga |
53,6 |
54,6 |
| Ukjend sektor |
4,8 |
5,8 |
| Utlendingar |
23,4 |
24,0 |
| Total |
100,0 |
100,0 |
Kjelde: VPS
Styra i Storebrand og Kreditkassen la 1. april 1997 fram eit forslag til fusjonsplan der eit selskap i Storebrand-konsernet skulle vere det overtakande selskapet i fusjonen med morselskap i Kreditkassen-konsernet.
Forslaget til fusjon oppnådde om lag 62 % fleirtal i generalforsamlinga til Storebrand, og ikke det naudsynte 2/3 fleirtal. Statens Bankinvesteringsfond sin eigardel i Kredittkassen er såleis uendra.
7.2 Merknader frå komiteen
Komiteen tek det som står i meldinga om verksemda til Statens Bankinvesteringsfond i 1996 til orientering.
Komiteen har elles ingen merknader.
8.1 Samandrag
Det er i meldinga gjort greie for Folketrygdfondet sitt styre og administrasjon i 1996.
Det er vidare gjort greie for reglane for plasseringsverksemd.
Styret for Folketrygdfondet har ansvaret for forvaltninga av midlane til fondet innanfor dei retningslinene Stortinget har fastsett og eventuelle nærare retningsliner som er gitte av Kongen i medhald av § 9 i fondet sitt regelverk om plasseringa av midlane.
Fondet auka i 1996 forvaltningskapitalen sin med 9,5 mrd. kroner til 102,5 mrd. kroner. Forvaltningskapitalen auka til samanlikning med 10,3 mrd. kroner i 1995.
Stats- og statsgaranterte obligasjonar og sertifikat (inkl. kontolån til statskassa knytt til underliggjande statslån) er hovudplasseringsforma til Folketrygdfondet. Ved utgangen av 1996 var 55,9 mrd. kroner plasserte i denne kategorien papir (rekna etter bokførd verdi), eller 61,5 % av dei samla plasseringane til fondet. Tilsvarande tal ved utgangen av 1995 var 50,8 mrd. kroner, dvs. 60,6 % av dei samla plasseringane.
Fondet sine samla plasseringar i private og kommunale obligasjonar og sertifikat auka frå om lag 22,9 mrd. kroner ved utgangen av 1995 til 25,6 mrd. kroner ved utgangen av 1996. Dette svara til høvesvis 27,4 og 28,2 % av dei samla plasseringane.
Bankinnskota var på 0,7 mrd. kroner ved det siste årsskiftet. Dette utgjorde 0,8 % av dei samla plasseringane.
Folketrygdfondet har frå juni 1991 hatt høve til å plassere i eigenkapitalinstrument i form av børsnoterte aksjar, grunnfondsbevis og konvertible obligasjonar (jf. St.prp. nr. 69 (1990-1991) og Innst.S.nr.228 (1990-1991)). Den øvre ramma for plasseringar i aksjar blei, jf. over, utvida frå 15 til 20 % av fondet sin forvaltningskapital ved Stortinget sitt vedtak 28. oktober 1994. Øvre grense for eigenkapitalplasseringar var ved utgangen av 1996 18,8 mrd. kroner rekna på grunnlag av bokførd verdi av fondskapitalen inklusive opptente, ikkje utbetalte renter. Eigenkapitalplasseringane til fondet var på same tid på i alt 8,7 mrd. kroner (bokførd verdi) investerte i 44 ulike selskap. Av dette utgjorde plasseringar i konvertible obligasjonar knapt 139 mill. kroner. Eigenkapitalplasseringane svara til 9,6 % av dei samla plasseringane til fondet. Plasseringane i eigenkapitalinstrument blei frå utgangen av 1995 til utgangen av 1996 reduserte med 492 mill. kroner. Marknadsverdien av dei samla eigenkapitalplasseringane til fondet i form av aksjar, grunnfondsbevis og konvertible obligasjonar var ved utgangen av 1996 på 13,2 mrd. kroner. Fondet har såleis ein urealisert kursvinst på slike verdipapir på 4,5 mrd. kroner.
Samla urealiserte kursvinstar (netto) og opptente ikkje utbetalte renter utgjorde 11,7 mrd. kroner.
Det verdikorrigerte resultatet til Folketrygdfondet (dvs. inkl. urealiserte vinstar) var i 1996 på 9,5 mrd. kroner. Dette svara til ei nominell avkastning på 10,2 % rekna på basis av fondet sin kapital ved inngangen til året, mot ei avkastning på 12,5 % i 1995. Avkastninga på fondet sine plasseringar i renteinstrument (obligasjonar, sertifikat og bankinnskott) var i 1996 på 7,5 %, medan avkastninga på aksjar var på 31,4 %. Totalindeksen ved Oslo Børs gjekk til samanlikning opp med 32,6 % i 1996. Samla renteinntekter i 1996 var 6.304 mill. kroner, medan motteke aksjeutbytte var på 364 mill. kroner.
Fondet hadde i 1996 ein realisert kursvinst på aksjar og obligasjonar på til saman 67 mill. kroner. Fondet hadde gjennom året ein auke i urealiserte verdipapirgevinstar på aksjar og obligasjonar på 2,8 mrd. kroner. Dei urealiserte kursvinstane var fordelte med 2,1 mrd. kroner på aksjeporteføljen og 0,7 mrd. kroner på dei resterande verdipapira.
8.2 Merknader frå komiteen
Komiteen tek det som står i meldinga om Folketrygdfondet si verksemd i 1996 til orientering.
Komiteen har elles ingen merknader.
Komiteen viser til St.meld. nr. 12 Kredittmeldinga 1996 og til det som står framfør og rår Stortinget til å gjere slikt
vedtak:
St.meld. nr. 12 Kredittmeldinga 1996 - vert å leggje ved protokollen.
|
Oslo, i finanskomiteen, den 5. februar 1998.
|
| Lars Gunnar Lie, |
Jørgen Holte, |
Siv Jensen, |
| leiar. |
ordførar. |
sekretær. |