Rolf Reikvam (SV): Jeg vil gjerne stille følgende spørsmål
til kirke-, utdannings- og forskningsministeren:
«I en reportasje i Skolefokus 3. mars
2000 beskrives en situasjon der flere yrkesfag er «utryddingstruet».
Utdanningstilbud for flere tradisjonelle yrkesfag er i ferd med å bli
lagt ned. Dette skyldes både liten søkning blant 16-19 åringer
og at eldre søkere blir definert bort som uaktuelle. Stortinget
vedtok ved behandling av St.meld. nr. 32 (1998-1999) at det skulle åpnes
for flere særløp.
Vil statsråden påskynde prosessen
slik at særløp blir tilbud for fag som har læreplasser,
men mangler nok søkere?»
Statsråd Jon Lilletun: Oppslag i media i den seinare tida har gitt
inntrykk av at talet på søkjarar til yrkesfag samanlikna
med allmennfag er sterkt fallande. Departementet sin statistikk
støttar ikkje dette inntrykket. Talet på søkjarar
til grunnkurs på landsbasis er redusert med i underkant
av 10 pst. frå 1996 til 1999. Den totale nedgangen er i
stor grad ein konsekvens av reduksjon i ungdomskulla, færre
omval og at færre søkjer vidaregåande opplæring.
I 1994 var det 56,2 pst. som søkte seg til studieretningar
som fører til yrkeskompetanse. I 1999 var det 54,2 pst.
Det har altså vore ein reduksjon i talet på søkjarar
til studieretningar som fører til yrkeskompetanse, på 2
prosentpoeng. Totalt sett har fordelinga vore relativt stabil etter
innføringa av Reform 94.
Tala til departementet gir ingen grunn til å seie
at det er ein systematisk trend vekk frå yrkesfag på noverande tidspunkt.
Departementet følgjer utviklinga nøye, med jamne
rapportar om søkjarar og talet på elevar og lærlingar.
Vi veit òg at ungdomskulla er i ferd med å auke, noko
som fører til fleire søkjarar til vidaregåande
opplæring, òg innan yrkesfaga. Eg vil dessutan
fremje forslag om ein rett til vidaregåande opplæring
for vaksne. Dette vil òg kunne auke talet på elevar
og lærlingar.
Eg er svært oppteken av at den delen
som søkjer yrkesfag, skal haldast oppe. Rekruttering av
fagarbeidarar er ein føresetnad for at Noreg òg
i framtida kan halde oppe eit konkurransedyktig næringsliv.
Eg har difor lagt vekt på å styrkje rettleiings-
og rådgivingstenesta.
I ein del land har søkinga til yrkesfaga
gått kraftig ned, i motsetnad til i Noreg. I USA er t.d.
reduksjonen på om lag 50 pst. dei siste ti åra.
Hovudårsaka er truleg at allmennfagleg opplæring
gir høgare status som følgje av opning mot høgare
utdanning. Eg meiner at dei tiltaka vi har sett i verk i Noreg for å unngå ei
slik utvikling, så langt har verka. Eg nemner m.a.:
betre høve for elevar på yrkesfaglege
studieretningar til å få studiekompetanse
større fleksibilitet i fagopplæringa
med kryssløp og særløp
tett kontakt med partane i arbeidslivet for å sikre
læreplassar
I St.meld. nr. 32 for 1998-1999 peika eg på det
eg trur kan vera ei hovudårsak til at enkelte vidaregåande
kurs ikkje blir oppretta, nemleg smale kurs som berre fører vidare
til eitt eller få lærefag. Med breiare kurs vil
ein ha von om ei betre søking til vidaregåande
kurs I og dermed òg til lærefaga. I arbeidet med
tilbodsstrukturen framover vil difor ein reduksjon i talet på VKI
stå sentralt.
Departementet arbeider no med ein plan for
gjennomgang av strukturen og revisjon av læreplanar, slik
Stortinget bad om i Innst. S. nr. 246 for 1998-1999. Planen vil
bli lagd fram for Stortinget i St.prp. nr. 1 for 2000-2001. Som
ein del av arbeidet med strukturen vil òg spørsmål
om særløp bli vurderte. Elevane kan t.d. få høve
til å søkje læreplass rett frå grunnkurset.
Rolf Reikvam (SV): Jeg takker for svaret.
Det er ikke enkelt å forholde seg
til de ulike bildene som blir tegnet. Nå tegnet statsråden
et bilde som går på at situasjonen er rimelig
bra. Vi har rimelig bra kontroll på dette, og nedgangen
er ikke så stor. Men den reportasjen som jeg viste til,
med representanter fra fylkeskommunene Sør-Trøndelag,
Nord-Trøndelag og Møre og Romsdal, tegner et mørkere
bilde – også for næringene. Det er ikke
helt enkelt å forholde seg til det. Jeg velger vel å tro
at svaret ligger et sted midt imellom. Men det i seg selv er alvorlig.
Hvis svaret ligger der, er situasjonen altså rimelig alvorlig.
Jeg hadde nok håpet at statsråden
hadde kommet litt mer inn på det som Stortinget vedtok
i behandlingen av Innst. S. nr. 246, der et flertall sa at Stortinget
ber Regjeringen legge til rette for at det kan etableres flere særløp for å ta
vare på små fag, fag som har rekrutteringsproblemer,
og utdanningsløp for ungdom som trenger enn annen kombinasjon
osv. Der gikk Stortinget rett inn i dette og pekte på en
løsning. Og jeg ser jo av de siste setningene i svaret
hans, at statsråden også pekte på at
det kan gå særløp fra grunnkurs. Men
vil statsråden, på bakgrunn av det vedtaket Stortinget
gjorde i Innst. S. nr. 246, gå inn for, eventuelt vurdere
nøyere og eventuelt påskynde prosessen mot flere
særløp der det er behov for det?
Statsråd Jon Lilletun: Eg er samd med representanten Reikvam i at
det er ikkje alltid er lett med nyansar i denne verda. Det er som
det står i Skrifta, at i dei siste tider skal det vere
krig og rykte om krig. Det er ein tendens til at når ein
skal seie ifrå om noko, seier ein så kraftig ifrå at
det kanskje vert vel sterkt.
Men samstundes er det alarmerande at det i
dag står ein god del læreplassar ledige i fag
der vi veit at vi sårt treng folk. Vi treng i fellesskap å få ei
haldning hjå foreldra at det beste verdipapiret ein kan
ha, er eit fagbrev. Det trur eg er viktig.
Så til kva eg spesifikt vil gjere.
Ja, eg vil gå inn og akseptere fleire særløp
og fleire som kan gå direkte frå grunnkurs. Men
eg tek det atterhaldet at det berre er i fag som opplagt er nesten
utryddingstrua. Vi må ikkje kome dit at vi kjem i same
situasjonen som vi var i, med over 100 grunnkurs, og så stikk
motsett. Ein må halde fast på hovudstrukturen.