Magnhild Meltveit Kleppa (Sp) [13:03:02]: (ordførar for saka): Den 11. mars 1982 havarerte ein Twin Otter med kjenneteikn LN-BNK på veg frå Berlevåg til Mehamn i Finnmark. Om bord var 13 passasjerar og eit mannskap på to. Alle mista livet då flyet styrta i havet. Kapteinen vart aldri funnen. Fleire barn mista foreldra sine, endå fleire foreldre mista barn.

Det er ei kjend sak at det lenge – over fleire tiår – har herska tvil omkring og ikkje minst mistru til dei offisielle granskingane av denne ulukka. Spesielt i Nord-Noreg har mange ikkje slått seg til ro med konklusjonane frå dei to fyrste granskingskommisjonane. Eit sentralt ankepunkt har vore at dei ikkje har granska eller teke nok omsyn til mistankar om at britiske jagarfly på eit eller anna vis var involverte i, eller jamvel forårsaka, havariet til Twin Otter-en. Oppslag i media har med ujamne mellomrom gjort sitt til at saka har vore halden varm. Debatten blussa på ny opp hausten 2002. Mehamn-ulukka var på dagsordenen igjen. Dette medverka til at Stortinget vedtok å oppretta ein ny granskingskommisjon. Mehamn-kommisjonen leverte sin rapport hausten 2005.

På vegner av ein samrøystes kontroll- og konstitusjonskomite kan eg melda at vi meiner det er positivt at denne saka er granska på ny, uavhengig av årsakene til at Mehamn-ulukka igjen vart eit tema i offentlegheita. For komiteen har det vore viktig å gå inn i denne saka på ein open og fordomsfri måte. Vi har lese nøye den store mengda med innspel som har kome til komiteen medan vi har handsama rapporten til Mehamn-kommisjonen. Som saksordførar har eg òg teke initiativ til ei rekkje møte med etterlatne, vitne, media, medlemmer i Mehamn-kommisjonen og operatøren Widerøe. Eg meiner gjennomføringa av desse møta har vore til stor hjelp i arbeidet med saka. Eg vil òg nytta høvet til å takka komiteleiaren og dei andre medlemmene i komiteen for eit godt og konstruktivt samarbeid.

Det er gode grunnar til å tru at dette er siste gongen offentlege styresmakter granskar og aktivt tek stilling til Mehamn-ulukka. Det har gått lang tid sidan havariet. Det er eit sjølvstendig poeng å medverka til at det no vert skapt ro i og rundt denne saka. Dette føreset etter vårt syn to forhold: for det første at granskinga til Mehamn-kommisjonen og komiteens handsaming klargjer dei mest sannsynlege årsakene til havariet, dinest at vi gir dei etterlatne ei form for oppreising for dei påkjenningane som til dels utbreidd mistru til dei fyrste granskingane i denne saka har påført dei.

Komiteen meiner samla sett at Mehamn-kommisjonen har levert eit svært grundig arbeid. Vi sluttar oss til hovudkonklusjonen deira, nemleg at dette var ei tragisk ulukke. Mistankane om at britiske jagarfly på eit eller anna vis har vore årsaka til ulykka, er det ikkje funne bevis for. Det vil framleis vera somme som held fast på nett den forklaringa. Kanskje vil det ein gong koma for dagen opplysningar som stør ein slik hypotese. Det kan vi ikkje kategorisk sjå vekk frå. Men i dag, på grunnlag av det vi har lese, høyrt og lært, legg vi til grunn at Mehamn-ulukka var nettopp det: ei ulukke.

Komiteen vil streka under at offentlege styresmakter etter alminneleg erstatningsrett ikkje har noko erstatningsansvar overfor dei etterlatne etter Mehamn-ulukka. Ein samrøystes komite går likevel inn for at staten skal gi eit skjønsmessig vederlag. Dei tidlegare offentlege granskingane av Mehamn-ulukka har, som nemnt, eit stykkje på veg vore gjennomførte på ein måte som ikkje godt nok har ført til ei avslutning av saka. Komiteen meiner denne erstatninga skal vera eit økonomisk handslag som gir dei etterlatne ei oppreising for tidlegare uheldig handtering.

Eg viser til at rettferdsvederlagsordninga sorterer under Stortinget. Som kjent er denne ordninga fleksibel. Det finst ingen formelle retningsliner for vurderinga av den erstatninga som skal bli gitt.

Rettferdsvederlag kan tilkjennast utan at det ligg føre noko rettsleg grunnlag for erstatningsansvar. I regelen vert rettferdsvederlag berre gitt til han eller ho som er påført ein skade. Då kontroll- og konstitusjonskomiteen handsama «Utvik Senior» sitt forlis våren 2005, uttalte komitefleirtalet at rettferdsvederlagsordninga ikkje skal vera noka erstatningsordning for etterlatne eller andre som er påverka av ulukker, slik det går fram av Innst. S. nr. 242 for 2004-2005. Komitefleirtalet tilrådde då ei eiga erstatningsordning for etterlatne etter «Utvik Senior»-forliset.

Ein samrøystes komite meiner no at ei liknande erstatningsordning bør etablerast for dei etterlatne etter Mehamn-ulukka, og at denne ordninga raskt lyt setjast ut i livet. Det er den seinaste tida reist spørsmål om skatt i høve til ei slik ordning. Eg legg til grunn at ein òg denne gongen slepp å betala skatt av dei tilkjende erstatningane.

Lat meg heilt på tampen streka under at komiteen ser på Mehamn-saka som svært spesiell. Komiteen meiner òg at eventuelle framtidige erstatningssaker fyrst og fremst bør kanaliserast gjennom rettferdsvederlagsordninga.

Det må vera eit mål at omfattande ulukker vert granska og handterte på ein måte som gjer at sakene kan avsluttast på eit mykje tidlegare stadium enn saka om Mehamn-ulukka blir. Det har skjedd mykje sidan 1982 som sannsynleggjer akkurat det. I dag er det andre og betre rutinar for undersøking når ei ulukke skjer. Det ligg føre eit klarare ansvar for oppfølging av pårørande, og det er oppretta ein statleg havarikommisjon for transport. Alt dette borgar for ei anna og betre handtering dersom ei liknande ulukke den som skjedde for 24 år sidan, skulle koma til å skje i dag.

Carl I. Hagen hadde her overtatt presidentplassen.

Presidenten: Flere har ikke bedt om ordet til sak nr. 2.