Begrunnelse

Frå tid til anna oppstår øydeleggjande flaumar. Storsamfunnet - i form av offentlege ordningar - tek i større eller mindre grad økonomisk eller praktisk ansvar for at enkeltmenneske ikkje skal li når naturkreftene herjar med eigedommane deira. Eit nyleg døme på ein øydeleggjande flaum har vi i Ørsta kommune, i Barstadvika. Der steig elva veldig på kort tid og øydela mykje både av dyrka mark og nokre vegstykke og bruer.
Etter storflaumen på Austlandet i 1995 vart det gjort eit vedtak i Stortinget om at NVE skulle prioritere tettbygde strøk på grunn av avgrensa budsjettmidlar, dette etter ei kost-/nyttevurdering. Før dette vedtaket var det ved skade på elveforbygging mogleg å melde frå til NVE, og slik underteikna har forstått det kom så NVE til staden og utbedra skaden forhaldsvis kort tid etterpå. Dette har vorte gjengitt som ei god ordning for grunneigarane og ei ordning som sikra at elveforbygginga raskt vart gjenoppretta og om mogleg forbetra.
Etter den nye ordninga vart det slik at skadeerstatning skulle søkjast frå Naturskadefondet. NVE kjem berre inn i bildet om det er direkte fare for busetnad, og kost/nytte er eit sentralt omgrep her.
Den nylege flaumen i Ørsta er nemnt. Frå same kommune har vi også eit døme frå 2013, då det oppstod naturskade i Bondalselva. Det som framstår som merkeleg med denne prosessen – og sjølvsagt svært fortvilande for grunneigarane – var at Naturskadefondet anka lensmannens skadetakst og at grunneigarane (ved Bondalen elveeigarlag) som melde skadane plutseleg vart ein saksøkt part i rettssystemet. Dei fekk medhald i Tingretten. Skaden i Bondalselva 2013 vart vurdert av NVE til at det var fare for busetnad og at hastetiltak skulle setjast i gang. Dette hastetiltaket tok 2 år før det vart gjennomført. I denne ventetida kunne det ha oppstått ekstremvêr og ny flaum, og skadane på elveforbygginga kunne ha vorte vesentleg større.
Frå 2017 med ny naturskadelov er det regelendring for å søke erstatning på slike naturskadar. Om underteikna forstår dette rett skal ikkje naturskade lenger meldast til lensmannen. No må kvar enkelt grunneigar sjølv sørgje for takst på skade. Det skal dokumenterast korleis det såg ut før og etter skade, og det er grunn til å tru at det er meininga at grunneigar også skal dekkje kostnadane for å få tatt skadetakst. Seier Naturskadefondet nei til erstatning får grunneigaren sitje igjen med takseringskostnadene. Eit relevant spørsmål her er kven som skal taksere skadane på elveforbyggingar. Har lokale takstmenn grunnlag for å vurdere skadeomfang og kostnad?
Det er verdt å sjå nærare på korleis ordninga som skal innførast frå 2017 vil fungere i praksis. Målet må vera at det blir verken meir upraktisk å gjennomføre prosessane eller vanskelegare å få erstatning enn tidlegare for grunneigarar med naturskade. Helst bør nye ordningar innebera reelle framsteg og gjera prosessane enklare, billigare og raskare.
Det er varsla at klimaendringane vil medføre fleire og større naturskadar. Såleis er det avgjerande at vi har eit system som på best mogleg måte sørgjer for å handtere skader når dei oppstår, og som gjer best beredskap og førebygging mot skader. NVE har erfaring med å vurdere og utbetre skadar på elveforbyggingar, og underteikna vil gjerne høyre statsrådens syn på kven som best kan handtere ansvaret for det som gjeld elveforbyggingar framover.