Skriftlig spørsmål fra Solfrid Lerbrekk (SV) til arbeids- og sosialministeren

Dokument nr. 15:127 (2017-2018)
Innlevert: 26.10.2017
Sendt: 27.10.2017
Besvart: 06.11.2017 av arbeids- og sosialminister Anniken Hauglie

Solfrid Lerbrekk (SV)

Spørsmål

Solfrid Lerbrekk (SV): Regjeringa er uroa for arbeidslause si manglande vilje til å flytte for å få seg jobb og varslar i den samanheng at NAV i sterkare grad enn før skal ta i frå folk dagpengane sine om dei ikkje flyttar.
Korleis skal reglane i NAV strammas til, og kva veit statsråden om effektane av ein slik oppfordring til NAV, all den tid ho ga NAV liknande oppfordring nokre år tilbake?

Begrunnelse

Anniken Hauglie presenterte ein rapport om arbeidslauses vilje til å flytte for å få seg ny jobb på Politisk kvarter, NRK P2 26.10.2017. Ho uroa seg over at ikkje fleire arbeidsløse er villige til å flytte. No varslar statsråden at NAV oftare enn før skal ta fra folk dagpengane om dei ikkje flyttar. Både Hauglie og hennar forgjengar Robert Eriksson gjorde same oppfordring nokra år tilbake, men det framstår som om det er lite kjennskap til kva virkning dei har hatt.

Anniken Hauglie (H)

Svar

Anniken Hauglie: Regjeringas fremste oppgåve og engasjement er å bidra til at fleire jobbar skapast, og sikre at fleire kommer seg i jobb. Eg er også oppteke av at arbeidsgjevarane skal få tilgang på kompetent arbeidskraft når dei treng å rekruttere nye medarbeidarar. Dess raskare arbeidsgjevarane får tilsett nye medarbeidarar dess raskare vil arbeidsløysa kunne bli redusert. Arbeids- og velferdsetaten skal sjå på dagpengane som eit verkemiddel som dei bør nytta om det er naudsynt for å sikre arbeidsgjevarane tilgang på arbeidskraft. Det er særleg viktig når vi no ventar god vekst i sysselsettinga.
For å ha rett til dagpengar, er det ein hovudregel at mottakaren er ein reell arbeidssøkjar, dvs. er villig og i stand til å ta eit kvart arbeid, kor som helst i landet. Denne regelen er ikkje ny.
Kravet om geografisk mobilitet inneber at ein ser heile landet som ein arbeidsmarknad. Stønadsmottakarane må difor som hovudregel vere villige til å flytte eller pendle for ta arbeid der det er arbeid. Arbeidslause som søker dagpengar må opplyse om dei søker arbeid i hele landet, eller berre er lokale arbeidssøkjarar. Ein som søker dagpengar og ikkje vil akseptere geografisk mobilitet fyller ikkje vilkåret om å vere reell arbeidssøkjar og vil få avslag på søknaden om dagpengar eller vil få dagpengane stansa.
Dersom alder eller sterke sosiale omsyn som svak helse, omsorgsansvar for små barn eller pleietrengjande i nær familie, kan ein likevel reknast som reell arbeidssøkjar sjølv om ein berre søkjer arbeid innafor eit avgrensa geografisk område. Søkjarar som etter dette fyller vilkåra for å vere lokale arbeidssøkjarar, er unntatt frå kravet om å måtte flytte eller pendle. Dei fleste er klar over krava i lova og følgjer desse. Det er difor ein liten del av dagpengemottakarane som mister retten til dagpengar som følgje av at dei avviser tilbod om arbeid.
Forlenga ventetid eller tidsavgrensa bortfall kan vere aktuelt når dagpengemottakaren til dømes utan rimelig grunn sjølv har sagt opp eit arbeidsforhold eller er sagt opp på grunn av forhold ein sjølv er skuld i, eller utan rimeleg grunn takkar nei til tilbod om arbeid eller eit arbeidsmarknadstiltak. Døme på "rimelig grunn" kan vere om arbeidet berre er provisjonsløna, er særleg risikofylt, løna vesentlig under tariff eller sedvane eller at søkjar har avtale om å starte i eit anna arbeid som etter ei samla vurdering er minst like sikkert.
Vente- eller bortfallsperioden er 12 veker første gong ein utan rimeleg grunn sjølv har sagt opp eller har takka nei til tilbod om jobb eller tiltak. Om dette gjentar seg i ein periode på 12 månader, aukar perioden utan dagpengar frå 12 til 26 veker. I 2016 har etaten gjeve om lag 16 000 vedtak om forlenga ventetid eller tidsavgrensa bortfall til dagpengar.
Regjeringa ga signal om ei konsekvent praktisering av dagpengeregelverket då arbeidsløysa auka i fleire fylke på Sør- og Vestlandet medan fleire andre fylker hadde nedgang i arbeidsløysa. Etaten har intensivert arbeidet med å hjelpe arbeidsgjevarane med å få tak i arbeidskraft både ved eigne marknadsteam, direkte tilvising av arbeidssøkjarar, formidlingsmesser mv. Det har resultert i at omfanget av tilvisingar og overgang til arbeid har auka det siste året (januar-august).
Personar som går arbeidslause over lang tid, kan miste viktig kompetanse og av den grunn bli mindre etterspurde på arbeidsmarknaden. Lange periodar som arbeidslaus kan i seg sjølv bli oppfatta negativt av arbeidsgjevarane som ser etter arbeidskraft. Mobilitet kan difor være viktig for at den einskilde kan bevare eller utvikle kompetansen og fortsatt vere attraktiv som arbeidskraft.
Eg meiner det er viktig at formidlingsinnsatsen og kravet om mobilitet ikkje må reduserast sjølv om arbeidsløysa fell også på Sør- og Vestlandet. Sjølv om arbeidsgjevarane i dag har relativt god tilgang på arbeidskraft kan situasjonen raskt endrast. Det er difor viktig at etaten er tett på oppgåva med å formidle til ledige stillingar, både av omsyn til arbeidsgjevarane som ønsker å rekruttere og av omsyn til den einskilde arbeidssøkjaren slik at perioden utan arbeid kan bli så kort som mogleg. Samtidig er eg opptatt av at Arbeids- og velferdsetaten skal praktisere det lov- og regelverk som er vedteke. Eg meiner det er særleg viktig at etaten føljer opp kravet om at dagpengemottakarar skal vere reelle arbeidssøkjarar og villige til å ta eitkvart arbeid eller delta i tiltak.