Skriftlig spørsmål fra Ingrid Fiskaa (SV) til næringsministeren

Dokument nr. 15:1568 (2022-2023)
Innlevert: 03.03.2023
Sendt: 03.03.2023
Besvart: 10.03.2023 av næringsminister Jan Christian Vestre

Ingrid Fiskaa (SV)

Spørsmål

Ingrid Fiskaa (SV): Vil næringsministeren gje Statkraft beskjed om at lokale protestar mot deira anlegg aldri skal møtast med skot, og vil ministeren sørgje for at Statkraft tek urfolks rett til informert samtykke på alvor framover?

Begrunnelse

Ifølgje Bergens Tidende 3. mars vart lokale urfolksgrupper som demonstrerte mot eit av Statkraft sine vasskraftanlegg i Chile skotne på sist veke. Blant dei skadde demonstrantane er regionaldirektør for den statlege institusjonen for menneskerettar som står i fare for å miste synet. Det har vore gjentekne protestar frå landets mapuche-folk sidan Statkraft etablerte seg i 2014 då anlegga ligg i deira område.

Jan Christian Vestre (A)

Svar

Jan Christian Vestre: Noreg har gjennom fleire tiår vore sentral i styrkinga av urfolks rettar internasjonalt og har forplikta seg til relevante FN konvensjonar og ILO-konvensjon nr 169 om urfolk og stammefolk i sjølvstendige statar. I den nye eigarskapsmeldinga, jf. Meld. St. 6 (2022-2023) Eit grønare og meir aktivt eigarskap, er forventningane til selskapa knytt til samfunnsansvar og berekraft gjort tydelegare og forsterka. Dette gjeld og miljøforhold og menneskerettar. Staten som eigar forventar m.a. at selskapa er leiande i arbeidet med ansvarleg verksemd og gjennomfører varsemdvurderingar i tråd med anerkjende metodar. Varsemdvurderingar føreset at selskapa har ein meiningsfull dialog med interessentar (m.a. urfolk), med særleg vekt på dei som er eller kan bli negativt ramma av selskapets verksemd og vidare at dei stansar, førebyggjer eller reduserer negativ påverknad/skade. Eg vil framheva at staten meiner alvor med at selskapa skal vere leiande. Det vil seie å vere betre enn dei andre. Dette blir følgd opp i dialogen med Statkraft og dei andre statleg eigde selskapa, og i samsvar med rollefordelinga i selskapslovgjevinga er det styret og leiinga som har ansvaret for å gjennomføra desse vurderingane.
Statkraft kjøpte i 2015 selskapet Empresa Eléctrica Pilmaiquén S.A., som eigde eit elvekraftverk i elva Pilmaiquén, sør i Chile, og hadde tre konsesjonar for vasskraftverk i den same elva. Eit av desse, Los Lagos-prosjektet, vart etter omfattande dialog med lokale interessentar vedteke utbygd i 2019.
Statkraft har opplyst at det 23. februar i år vart gjennomført ein demonstrasjon ved inngangen til anleggsområdet for Los Lagos-kraftverket. Statkraft viser til at dei framleis arbeider med å få full oversikt over dei faktiske hendingane, men til at følgjande synest klart: Maskerte demonstrantar med kjeppar og stein tok seg inn gjennom porten ved anlegget, felte fleire tre for å sperre tilkomsten, ramponerte vaktbua og tende på gjenstandar frå denne. Demonstrantanes si framferd vart av folk på staden oppfatta som truande og kraftig, og Statkraft sine vaktpersonell trakk seg raskt tilbake utan konfrontasjonar med demonstrantane. Politifolk frå ein nærliggjande politipost kom raskt til staden, og det vart brukt tåregass og skote i lufta. Ifølgje Statkraft viser ikkje overvakingsfilm frå området at politiet løyste skot ut over dette, men det kan ikkje sjåast bort frå. Undersøkingar går framleis føre seg. Trass i hendinga 23. februar opplever Statkraft at forholdet til lokalbefolkninga, inkludert urfolksgrupper, i all hovudsak er godt. Gruppa som demonstrerer mot prosjektet har, ifølgje Statkraft, motarbeidd dialogen mellom Statkraft og lokalsamfunnet og har også tidlegare demonstrert mot Statkrafts verksemd i området.
Statkraft opplyser at dei i samarbeid med lokale organisasjonar har etablert system for å overvake og følge opp avtalar om miljømessige og sosiale forhold knytt til utbygginga i Chile. Statkraft opplyser også at det i dei interne styringssystema til selskapet er tydelege krav til varsemdvurderingar både for eiga verksemd og hos underleverandørar. Selskapet skal vurdere risiko, konsekvensar og bidrag knytt til menneskerettar i samband med aktiviteten sin, mellom anna i samband med utbyggingsprosjekt og oppkjøp. Vurdering av forhold knytt til tryggleik, ytringsfridom og minoritetars rettar er ein naturleg del av dette. Ifølgje selskapet vil dei så langt som mogleg leggja til rette for at grupper og enkeltpersonar som er motstandarar av eit utbyggingsprosjekt får reelt høve til å kome til ordet, men selskapet må samtidig sørgje for at dette ikkje fører til at eigne og underleverandørars tilsette blir utsette for fare.
Undersøkingar om dei faktiske hendingane går framleis føre seg, og departementet vil følgja opp saka vidare i eigardialogen med Statkraft.