Svar
Kjersti Toppe: Som forbrukarminister er eg oppteken av at vi skal ha eit effektivt og godt tvisteløysingstilbod som er tilgjengeleg for forbrukarane når dei treng det. Vi må bruke ressursane best mogeleg både for å vareta interessene til forbrukarane og verne miljøet.
Då det kan synest å ha oppstått nokre misforståingar i denne saka, vil eg nytte høvet til gjere greie for det gode systemet vi har for utanrettsleg klagehandsaming, og til å informere om forslaget som har vore på høyring.
Dersom ei vare går i sund og har ein mangel, kan ein reklamere overfor dei som har selt den.. Forbrukerrådet tilbyr rettleiing dersom ein treng hjelp i denne fasen. Det er ikkje føreslått å avgrense denne klageretten, sjølv om fleire medieoppslag den seinaste tida kan ha gitt inntrykk av det.
Dersom ein ikkje når fram overfor seljaren vil ein kunne ta saka vidare til Forbrukartilsynet som handsamar klager på alle typar varer. Dei vil då mekle mellom forbrukaren og den næringsdrivande. 80 til 90 prosent av sakene blir i dag avslutta i Forbrukartilsynet på denne måten.
Dersom partane ikkje blir samde under meklinga i Forbrukartilsynet, kan dei bringe saka inn for handsaming i Forbrukarklageutvalet. Om lag 10 prosent av klagene går i dag vidare frå mekling til behandling i Forbrukarklageutvalet. Handsaming i Forbrukarklageutvalet kan samanliknast med ein domstol. Kvar einskild sak blir handsama av tre utvalsmedlemar med særskild juridisk kompetanse, og avgjerda får verknad som ein dom. Forbrukartilsynet er sekretariat og førebur sakene for utvalet. Forbrukarklageutvalet er ikkje del av det pliktige utanrettslege klagehandsamingstilbodet etter EU-direktivet om utanrettsleg klagehandsaming, men er eit særs godt tilbod som Noreg tilbyr i tillegg.
I motsetnad til i mange andre europeiske land handsamar både Forbrukartilsynet og Forbrukarklageutvalet òg saker mellom forbrukarar, altså to private partar. Om lag ein tredjedel av alle sakene tilsynet handsamar er mellom private partar. Ein stor del av sakene gjeld bruktbilkjøp, som ofte kan gjelde store beløp.
Både meklinga i Forbrukartilsynet og handsaminga i Forbrukarklageutvalet er i dag gratis for partane, og det er ingen grenser for kva saker ein kan bringe inn. Tilbodet er fullt ut statleg finansiert. I dag har Forbrukartilsynet mellom 60 og 70 medarbeidarar som arbeider med klagehandsaming. I tillegg er det oppnemnt 29 medlemmar til Forbrukarklageutvalet.
Det er avgjerande for eit godt tilbod at ein raskt kan få hjelp når ein har fått eit problem. Dersom bilen står, er det ikkje akseptabelt å vente i to år på ei avklaring av kven som har ansvaret for å reparere feil. Over lang tid, og i fleire periodar dei seinaste åra, har det vore for lang ventetid for både sakene til mekling og sakene som går vidare til Forbrukarklageutvalet. Dette har mellom anna ført til at færre forbrukarar og næringsdrivande har ønskt å nytte tilbodet. For å få ned ventetida har det vore naudsynt med fleire tiltak. Løyvinga til Forbrukartilsynet er auka slik at dei har hatt høve til å tilsetje mellom 10 og 15 ekstra sakshandsamarar. Det siste halvanna året har det òg vore oppnemnt 9 ekstra medlemmar til Forbrukarklageutvalet. I tillegg har Forbrukartilsynet jobba med å effektivisere arbeidsprosessane sine. Tiltaka har gitt gode resultat, og ventetida har gått ned. I takt med at tilbodet har blitt meir velfungerande og attraktivt har saksinngangen igjen auka. Forbrukartilsynet har informert departementet om at dei i 2023 ventar ein auke i saksinngangen på mellom 40 og 50 prosent samanlikna med 2022. Dette gjer at ventetida igjen aukar.
Forslaga i høyringsnotatet om å innføre gebyr og verdigrenser er ein del av mange tiltak for å sikre eit godt tilbod for klagehandsaming med kort ventetid. I høyringsnotatet er det føreslått å innføre gebyr for handsaming i Forbrukartilsynet på 248 kroner (tilsvarande 0,2 rettsgebyr), og eit gebyr for handsaming i Forbrukarklageutvalet på 1243 kroner (tilsvarande 1 rettsgebyr). I tillegg er det foreslått nedre verdigrenser som vilkår for å handsame tvistar. For mekling i Forbrukartilsynet er forslaget 1 500 kroner, og 5 000 kroner for handsaming i Forbrukarklageutvalet. Føremålet med ei høyring er å få opplyst saka best mogeleg. Eg vil presisere at regjeringa ikkje har konkludert, høyringa er open der ein spesielt ber om høyringsinstansane sitt syn på verdigrensa og eventuell innføring av gebyr. Departementet har fått mange gode innspel, som eg vil vurdere nøye. I vurderinga etter høyiringa vil eg òg sjå på innspela om korleis avgrensingar i klagesystemet kan verke inn på miljøet.
Forslaget til representanten om å innføre eit sakskostnadsgebyr for bedrifter som taper i klagesaker er det delvis teke omsyn til i høyringsforslaget. Etter forslaget vil ein forbrukar som vinn fram, som ein del av saka, kunne krevje gebyret dekt av den andre parten. I lys av høyringssvara vil eg sjå nærare på om det er mogeleg og føremålstenleg å gå lenger. Det er viktig å ha med seg at dei føreslåtte gebyra berre utgjer ein mindre eigendel og i liten grad vil finansiere ordninga. Gebyret som er føreslått for handsaming i utvalet utgjer om lag 10 prosent av kostnadane, medan gebyret ved mekling utgjer 2-3 prosent av kostnadane. Ved mekling er det ingen som taper eller vinn saka. Der kjem partane frem til ei løysing som begge kan akseptere.
Det er òg viktig å ha med seg at vi har mange ulike verkemiddel for å sikre eit godt forbrukarvern. Verkemidla skal verke saman, og ressursane må prioriterast slik at forbrukarvernet blir best mogeleg. Eit viktig omsyn er òg at forbrukarpolitikken skal bidra i det grøne skiftet. Dei mest effektive verkemidla er dei som førebyggjer at forbrukarane får problem, eller sørgjer for at varer som er negative for miljøet ikkje blir selde. Eg vil trekkje frem nokre av verkemidla:
Forbrukartilsynet handhevar forbrukarvernregelverk og fører tilsyn med næringsdrivande. Gjennom tilsyn med ulike bransjar kan dei arbeide førebyggande for å hindre at mange enkeltforbrukarar må fremje kvar si sak.
Forbrukarrådet har ei viktig oppgåve med både å rettleie og ta opp saker på vegne av forbrukarane. I tillegg skal Forbrukerrådet vere eit kontaktpunkt for forbrukarmakt i det grøne skiftet. Kontaktpunktet skal samle kunnskapar, idear og erfaringar og fremje sirkulær praksis gjennom mellom anna å informere om produkttestar og spreie gode idear og metodar. Eg vil òg trekkje fram Stiftinga Miljømerking som gjer eit viktig arbeid for å fremje berekraftig forbruk gjennom miljømerket Svana.
Departementet mitt og Klima- og miljødepartementet arbeider òg med å følgje opp mange ulike forslag frå EU som skal styrkje forbrukarane si rolle i det grøne skiftet. Mellom anna ligg det føre forslag som vil gjere alle produkt meir miljøvennlege, styrkje retten til reparasjon, gi strengare reglar for grøne påstandar i marknadsføring og bruk av ulike miljømerke.